________________
ਗਲ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ, ਕਿ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰਾ ਕਲਾਸ ਵਿਚ ਘਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ । ਬਹੁਤਾ ਮਿਹਨਤੀ ਮੈਂਬਰ ਤ੍ਰੀਮਤ ਹੀ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਘਰ ਨੂੰ ਝੂਮਤ ਨੂੰ ਨੇ ਸੁਘੜਤਾ ਨਾਲ ਸੰਭਾਲਿਆ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਮਰਦ ਕਹੀ ਨਾਲ ਭੀ ਢਾ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਇਸੇ ਉਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਅਖਾਣ ਹੈ-ਫੈਨ ਜੱਟੀ, 1 ਹੋਰ ਸਭ ਖਾਣ ਦੀ ਚੱਟੀ। | ੜੀਮਤਾਂ ਦੇ ਦਿਲ-ਪਰਚਾਵੇ ਦੇ ਸਾਮਾਨ ਭੀ ਕਾਫ਼ੀ ਸਨ । ਪਿਪਲਾਂ ਹੇਠ ਪੀਂਘਾਂ, ਰਾਤ ਨੂੰ ਚੰਦ ਦੀ ਚਾਨਣੀ ਵਿਚ ਗਿੱਧਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੁਖ ਭਰੇ ਆਹਰ ਪਾਹਰਾਂ ਵਿਚ ਦਿਨ ਲੰਘਦਾ ਮਲੂਮ ਭੀ ਨਾ ਤਾਂ ਹੋਣਾ । ਲੌਢੇ ਪਹਿਰ ਭੱਠੀਆਂ ਤਪ ਜਾਣੀਆਂ, ਦਾਣੇ ਚਬਣ ਦਾ ਝ ਰਿਵਾਜ ਆਮ ਸੀ । ਸਿਆਲ ਨਿਕਲਦਿਆਂ ਮੇਲੇ ਮੁਸਾਹਬ, ਰਾਸਾਂ, € ਹੋਲੀਆਂ, ਨਾਚ, ਮੁਜਰੇ ਹੁੰਦੇ ਰਹਿਣੇ । ਕੱਚੇ ਰਾਹਾਂ ਤੇ ਘੋੜੇ ਵੱਟ ਜਾਂ 1 ਬਹਿਲਾਂ ਦੀ ਸਵਾਰੀ ਤਾਂ ਲਭ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਪਰ ਗਭਰੂਆਂ ਦੇ ਸੰਗਾਂ ਦੇ ਦੇ ਸੰਗ ਜੁੜ ਕੇ ਝਿੜੀ, ਵੈਸ਼ਨੋ ਦੇਵੀ, ਜਵਾਲਾ ਜੀ, ਨਗਾਹ, ਦਿਵਾਲੀ ਸ ਵਿਸਾਖੀ ਆਦਿਕ ਮੇਲਿਆਂ ਉਤੇ ਪੈਦਲ ਹੀ ਜਾ ਅਪੜਦੇ ਸਨ ! ਹੋ ਦੇਵੀ ਦਿਉਤਿਆਂ ਅਤੇ ਪੀਰਾਂ ਫਕੀਰਾਂ ਉਤੇ ਇਕੋ ਜੇਹੀ ਸਰਧਾ ਸੀ। ਵਿ ਘਰ ਦੀ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਜਾਂ ਡਿਕਟੇਟਰ ਡੂੰਮਤ ਹੀ ਝੂਮਤ ਸੀ, ਮਰਦ ਸ ਸਿਰਫ ਫਸਲਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਸਾਕ ਨਾਤਿਆਂ ਦਾ ਕੰਮ ਸ ਵਤੀਰਾਂ -ਨਾਈ ਬਾਹਮਣ, ਮਰਾਸੀ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਤੇ ਅ ਓਹ ਭੀ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪਾੜ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਗਲ ਕੀ, ਪੰਜਾਬ ਉਸੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿਚ ਅਸਲ ਪੰਜਾਬ ਸੀ; ਉਸ ਦਾ ਹਰ ਦਿਨ ਈਦ ਤੇ ਹਰ ਰਾਤ ਸ਼ਬਰਾਤ ਵਾਂਗ ਬੀਤਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਰਗਾ ਫਾਰਿਗਲ- ਆ | ਬਾਲ ਪੰਜਾਬ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕਦੇ ਹੋ ਸਕੇ । ਭੈ ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ, ਕਿ ਜ਼ਮਾਨਾ ਬਦਲ ਗਿਆ ਤੇ ਹੈਰ = = Digitized by Panjab Digital Library | www.panjabdigilib.org
