ਇੱਕ ਖਾਸ ਸਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਢਾਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਸੁੱਧ ਕਵਿਤਾ ਲਈ ਛੰਦਾ ਬੰਦੀ ਜਰੂਰੀ ਨਹੀਂ। ਅਜ ਕਲ ਏਸ ਛੰਦਾ ਬੰਦੀ ਦਾ ਨਾਮ ਈ ਕਵਿਤਾ ਪੈ ਗਇਆ ਹੈ, ਪਰ ਅਸਲ ਵਿਚ ਨਿਰੋਲ ਕਵਿਤਾ ਏਹਨਾਂ ਪਿੰਗਲੇ ਸੰਗਲਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੈ।
ਏਸ ਗੱਲ ਤੇ ਵਡੇ ੨ ਕਵੀਆਂ ਦੀ ਅੱਡ ੨ ਰਾਏ ਹੈ, ਯੂਨਾਨੀ ਤੇ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਵਿਤਾ ਲਈ ਇਕ ਦਾ ਖਾਸ "ਸ਼ਕਲ" ਅਥਵਾ-ਛੰਦ--ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ। ਕੇਵਲ ਉੱਚ ਵਿਸ਼ੇ ਦੇ ਖਿਆਲ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਪਰ ਹੀਗਲ (hegel) ਕਵੀ (Meter) ਵਚਨ ਜਾਂ ਤੋਲ ਨੂੰ ਬੜਾਜਰੂਰੀ ਸਮਝਦਾ ਹੈ। ਅਰ ਹੈ ਵੀ ਸੱਚ, ਬਿਨਾਂ “ਵਜਨ" (Meter) ਦੇ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਸੋਝੀ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਘਟ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਨਸਰ (ਵਾਰਤਕ) ਤੇ ਨਜ਼ਮ (ਛੰਦਾ ਬੰਦੀ) ਦਾ ਭੇਦ ਉਡ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। (Dryden) ਡਰਾਇਡਨ ਆਦ ਜੈਸੇ ਸਿਧ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਕਵੀਆਂ ਦੇ ਖਿਆਲ ਵਿੱਚ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਸਾਰ ਜਾਂ ਜੜ (Emotion) ਜੀ ਦਾ ਉਬਾਲ ਤੇ ਉਭਾਰ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਨ ਲਈ ਇੱਕ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਵੈਰਾਗ ਜਾਂ ਆਨੰਦ ਦੀ ਅਜੇਈ ਉੱਚੀ ਪਦਵੀ ਤੇ ਪੁੱਜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜੋ "ਮਹੰਤਾ" (ਆਪਨਿਤ) ਦਾ ਗਿਆਨ (ਸੋਝੀ) ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਏ। ਸੋਦ ਵਿਚ ਅਜੇਹੀ ਲੀਣਤਾ ਹੋਵੇ ਕਿ “ਮੈਂ" ਭੁਲ ਜਾਏ॥
ਏਹ ਤੇ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਨੰਗਾ ਢਾਂਚਾ ਹੋਇਆ, ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕਵਿਤਾ ਇਕ (Art) ਹੁਨਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਕਾਰੀਗਰੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਉਹ ਕਾਰੀਗਰੀ ਕੀ ਹੈ, ਮਨ ਦੇ ਖਿਆਲ ਤੇ ਨੂੰ ਸੋਹਣੀ, ਸੁਰੀਲੀ ਲੈਅ ਵਿਚ ਦੇਸਨਾਂ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਕੁੜੀਆਂ ਵੋਹਟੀਆਂ ਦਾ ਗੌਣ ਹੋਵੇ ਭਾਵੇਂ ਵਾਰਸ ਤੇ ਬੁਲੇ ਦੀ ਲਿਆਕਤ ਦਾ ਸਿੱਟਾ,-੧੧-
