ਉਹ ਜੀਕਨ ਚਾ ਹਨ ਅਪਨਾ ਖਿਆਲ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਨ । ਏਹੀ ਹਾਲ ਉਸ ਕੌਮ ਦਾ ਹੈ ਜੋ ਦੂਜੇ ਰਾਜ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਹੋਵੇ । ਕਾਨੂੰਨੀ ਬੰਦਸ਼ ਤੇ ਰਾਜ ਦਾ ਡਰ ਕਵੀ ਨੂੰ ਅਪਨੇ ਖਿਆਲ ਅਜ਼ਾਦੀ ਨਾਲ ਦ ਸਨੋ ਰੋਕਦਾ ਹੈ । ਜਦ ਏਹ ਹਾਲ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਹੌਲੀ ੨ ਕਵੀ ਦੀ ਸੋਚ ਦੀ ਉਡਾਰੀ ਵੀ ਘਟਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਕ ਖਾਸ ਪੰਥ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਚਲਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਏਹ ਵੀ ਗਲ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਖਸ਼ੀ ਰਾਜ ਵਿਚ ਹੀ ਚੰਗੇ ਚੰਗੇ ਕਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹੈਨ । ਜੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਹੋਵੇ ਅਰ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰੇ ਤਾਂ ਓਥੇ ਕਵੀ ਤੇ ਗੁਨੀ ਕੱਠੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਅਰ ਅਪਨੇ ਅਪਨੇ ਗਣ ਵੱਧ ੨ ਕੇ ਵਖਾਂਦੇ ਨੇ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਕਦਰ ਵੱਧਦੀ ਹੈ । ਉਰਦੂ ਕਵਿਤਾ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਨ ਤੇ ਵੱਧੀ। , ਏਹ ਪੈਸੇ ਦੇ ਨੌਕਰ ਕਵੀ ਕਾਰੀਗਰ ਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹੈਨ, ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹਸਾਨ, ਰੁਵਾਨ, ਉਸਤਤੀ ਤੇ ਬੁਰਿਆਈ ਕਰਨ ਵਿਚ ਉਸਤਾਦ, {ਪਰ ਕਵਿਤਾ ਉਸ ਉਚ ਪਦਵੀ ਦੀ ਨਹੀਂ ਜੋ ਅਜ਼ਾਦ ਤੇ ਫਕੀ? ਕਵੀਆਂ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਬਾਜੇ ਵੱਡੇ ਵਡੇ ਪਤਵੰਤੇ ਕਵੀ ਰਾਜ ਦcਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਨੌਕਰ ਸਨ | ਪਰ ਉਹ ਉੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੋਕ ਸਨ ਜਿਨਾਂ ਨੇ ਉੱਚਾ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਹੀ ਸੀ ਚਾਹੋ ? ਜੰਗਲ ਵਿਚ ਹੁੰਦੇ ਚਾਹੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ । ਜੀਕਨ ਕਾਲੀਦਾਸ ਦੌਸੀ ਆਦਿ । | ਵੱਡੇ ਕਵੀਆਂ ਨੂੰ ਜੱਗ ਦਾ ਖਿਆਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ; ਉ ਅਪਨੀ ਕਵਿਤਾ ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਲਿਖਦੇ ਕਿ ਲੋਕ ਉਹਨਾਂ ਕਦਰ ਕਰਨ । ਉਹ ਤੇ ਰਬ ਮੌਜ ਵਿਚ ਮਸਤ ਇਲਾਹੀ ਆਖਦੇ ਨੇ । ਲੋਕ ਉਨਾਂ ਤੋਂ ਲਾਭ ਉਠਾਨ i ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚੰਗੇ ਨਿਰਮਲ ਨੀਰ (ਅੰਮਿਰਤ) ਦਾ ਦfaਆ ਵਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜ ਚੰਗੇ ਭਾਗ ਹੋਨ, ਪੀਵੇ । ਸ਼ਿਵ ਵਾਰੀ ਕਵੀ ਲੋਕ ਅਪਨੀ ਕੀ ਅਦ ਨੇ ਲੋਕ ਮਰਦੇ ਦੇ ਚੰਗੇ ਭਾਗ ॥ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਸ ਦੇ ਮਨ ਕਵਿਤਾ ੭੪
