ਪੰਨਾ:ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਲਹਿਰ.pdf/112

ਵਿਕੀਸਰੋਤ ਤੋਂ
ਇਸ ਸਫ਼ੇ ਦੀ ਪਰੂਫ਼ਰੀਡਿੰਗ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ

________________

ਫੜ ਲਿਆ । ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ੧੯ ਜਾਂ ੨੦ ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਸੀ ਲਾਲ ਸਿੰਘ ਭੂਰ, ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਇਨਕਲਾਬੀ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ ਝਾੜ ਸਾਹਿਬ ਅਕੱਠੇ ਹੋਏ । ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਗਦਰ ਵਾਂਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨੀਯਤ ਹੋਈ । ੨੩ ਨਵੰਬਰ ਦੀ ਬਜਾਏ ਮਾਲਵੇ ਅਤੇ ਦੁਆਬੇ ਦੇ ਗਦਰੀਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਹੋਰ ਭਾਰੀਖ ਮੁਕੱਰਰ ਕੀਤੀ ਜਾਏ । ਸ਼੍ਰੀ ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਗਦਰੀਆਂ ਦੇ ਲੀਡਰ ਸ੍ਰੀ ਨਿਧਾਨ ਸਿੰਘ ‘ਚੁਘਾ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਵਾਸਤੇ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਨੂੰ ਝਾੜ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਮੀਟਿੰਗ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਹੋਰ ਆਦਮੀ ਅਕੱਠੇ ਕਰਨ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ। ‘ਮਾਰੂ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲੋਂ ਆਏ ਗਦਰੀ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਨੇ ਦੇਸ ਆਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਤੇਈਵੇਂ ਰਸਾਲੇ, ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੀਆਂਮੀਰ (ਲਾਹੌਰ) ਛਾਉਣੀ ਵਿਚ ੩ਨਾਤ ਸੀ, ਦੇ ਕਈ ਘੋੜ ਸਵਾਰਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਜੋਲ ਪੈਦਾ ਕਰ ਲਿਆ ਜਾਪਦਾ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਗਦਰ ਵਾਸਤੇ ਨੀਯਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਪਹਿਲੀ ਤਾਰੀਖ ੧੫ ਨਵੰਬਰ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਸੀ। ‘ਕੌਮਾ ਗਾਟਾ ਮਾਰੂ' ਦੇ ਮੁਸਾਫਰਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ, ਜਿਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਰਸਾਲੇ ਦੀ ਅਕਸਰ ਭਰਤੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਵਿਚ ਕੀਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰ, ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਚਿੱਠੀਆਂ, ਅਤੇ ਜਰਮਨੀ ਦੀਆਂ ਜਿੱਤਾਂ ਬਾਰੇ ਫੈਲੀਆਂ ਅਫਵਾਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਰਸਾਲੇ ਵਿਚ ਅਤੀ ਹੀ ਕਾਫੀ ਬੇਚੈਨੀ ਸੀ । ਤੇਈਵੇਂ ਰਸਾਲੇ ਦੇ ਕੁਝ ਘੋੜ ਸਵਾਰਾਂ ਨੇ ਮੀਆਂਮੀਰ ਛਾਉਣੀ ਦੇ ਕਰੀਬ ਇਕ ਕਬਰਸਤਾਨ ਵਿਚ ਕਈ ਗਦਰ ਸੰਬੰਧੀ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿਚ ਸੁਚਾ ਸਿੰਘ (ਪਿੰਡ ਚੋਲਾ ਕਲਾਂ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਦ ਉਹ ਛੁਟੀ ਗਏ ਸਨ, ਉਨਾਂ ਸੁਣਿਆ ਕਿ ੧੪00 ਜਾਂ ੧੫੦੦ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆਏ ਗਦਰੀ ਛਾਉਣੀ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਰੱਖ ਵਿਚ ਅਕੱਠਿਆਂ ਹੋਕੇ ਲਾਹੌਰ ਉਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਕਿਲੇ ਉਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਕੋਲੋਂ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਦੇਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਜਲਦੀ ਪਿਛੋਂ ਸ੍ਰੀ ਪਰੇਮ ਸਿੰਘ ‘ਸਰਸੰਗ ਨੇ ਇਸ ਰਸਾਲੇ ਦੇ ਘੋੜਸਵਾਰਾਂ ਨਾਲ ਬਾਕਾਇਦਾ ਤਾਲ ਮੇਲ ਪੈਦਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਸ਼ੀ ਪਰੇਮ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਫੇਰੀਆਂ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਹੋਇਆ ਕਿ ਰਸਾਲੇ ਦੇ ਘੋੜ ਸਵਾਰਾਂ ਦਾ ਚਾਨਮਾਰੀ ਪਾਸ ਇਕ ਵੱਡਾ* ਅਕੱਠ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਲਾਨਸ ਦਛੇਦਾਰ ਲਛਮਣ ਸਿੰਘ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ੨੩ ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਗਦਰ ਹੋਵੇਗਾ । ਚਾਨਮਾਰੀ ਉਤੇ ਅਕੱਠੇ ਹੋਏ ਸਾਰੇ ਘੋੜ ਸਵਾਰਾਂ ਨੇ ਸਰਬ ਸੰਮਤੀ ਨਾਲ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਓਹ ਗਦਰ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਗੇ, ਅਤੇ ਇਸ ਮਤਲਬ ਵਾਸਤੇ ਹੋਰ ਸਾਥੀ ਨਾਲ ਮਿਲਾਉਣਗੇ । ਚਾਰ ਦਿਨ ਪਿਛੋਂ ਇਕ ਹੋਰ ਮੀਟਿੰਗ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਸ੍ਰੀ ਸਚਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਗਦਰ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ੨੭ ਨਵੰਬਰ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ।੨੬ ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਘੋੜ ਸਵਾਰਾਂ ਦੀ ਇਕ ਵਿਰ ਮੀਟਿੰਗ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਹ ਪੁਖਤਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਘੋੜਿਆਂ ਸਮੇਤ ਝਾੜ ਸਾਹਿਬ ਜਾਇਆ ਜਾਏ । ੨੩ ਨਵੰਬਰ ਦੀ ਬਜਾਏ ਗਦਰ ਦੀ ੨੭ ਨਵੰਬਰ ਤਾਰੀਖ ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਪਾਉਣੀ ਪਈ ਸੀ ਕਿ ਪਤਾ ਲਗਾ ਕਿ ਸ੍ਰੀ ਨਿਧਾਨ ਸਿੰਘ ‘ਦੁ’ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲੋਂ ਨਹੀਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੀ । ਥੁ ਨਿਧਾਨ ਸਿੰਘ ਮੁਲਾਂ ਪੁਰ ਵਿਚ ੨੩ ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਗਦਰੀਆਂ Second Lase, Judgement, pp. 62-00. Second Case. Judgement, p. 63. ਦੀ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਮੀਟਿੰਗ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਉਡੀਕਦ ਸਨ । ੨੬-ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਨਿਧਾਨ ਸਿੰਘ, ਸ਼੍ਰੀ ਲਾਲ ਸਿੰਘ ਸ਼ੀ ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ, ਸ਼੍ਰੀ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਸ਼੍ਰੀ ਜਗਤ ਸਿੰਘ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗਦਰੀਆਂ, ਅਤੇ ਅਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਪੇਰੂਆਂ ਦਾ, ਝਾੜ ਸਾਹਿਬ ਇਕ ਤਕੜਾ ਅਕੱਠ ਹੋਇਆ। ਇਨਾਂ ਗਦਰੀਆਂ ਪਾਸ ਕੇਵਲ ਛਵੀਆਂ ਅਤੇ ਗੰਡਾਸੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਓਹ ਈਵੇਂ ਰਸਾਲੇ ਦੇ ਘੋੜ ਸਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉਡੀਕਦੇ ਸਨ ਕਿ ਓਹ ਉਨਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਲਿਆਕੇ ਦੇਣਗੇ । ਤੇਈਵ ਰਿਸਾਲੇ ਦੇ ਘੋੜ ਸਵਾਰਾਂ ਨੇ ਗਦਰੀਆਂ ਨਾਲ ਇਕਰਾਰ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਕਿ ਓਹ ੨੬ ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਗਦਰ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਅਵਸਰਾਂ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਦੀਆਂ ਗੋਰਾ ਫੋਜਾਂ ਨੂੰ ਕਤਲ ਕਰ ਦੇਣਗੇ, ਅਤੇ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਨੂੰ ਲੁਟਕੇ ਗਦਰੀਆਂ ਨਾਲ ਝਾੜ ਸਾਹਿਬ ਆ ਮਿਲਣ ਗੇ । ਅਗੋ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਗਦਰੀ ਅਤੇ ਰਸਾਲੇ ਦੇ ਸਵਾਰ ਮਿਲਕੇ ਕੁਝ ਲਾਹੋਰ ਜਾਕੇ ਗਦਰ ਫੈਲਾਉਣਗੇ, ਅਤੇ ਕੁਝ ਤਰਨਤਾਰਨ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ । ਪਰ ਤੇਈਵੇ ਰਸਾਲੇ ਦੇ ਸਵਾਰ ਝਾੜ ਸਾਹਿਬ ਨਾ ਪੁਜੇ, ਅਤੇ ਗਦਰੀਆਂ ਦੇ ਅਕੱਠ ਨੇ ਉਡੀਕ ਉਡੀਕ ਕੇ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ੨੭ ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਸਰਹਾਲੀ ਲਾਗੇ ਖੈਰੋ ਦੇ ਥੇਹ ਉਤੇ ਅਕੱਠੇ ਹੋਕੇ ਸਰਹਾਲੀ ਅਤੇ ਪਤੀ ਦੇ ਠਾਣਿਆਂ ਉਤੇ ਹਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾਏ, ਅਤੇ ਓਥੋਂ ਹਥਿਆਰ ਖੋਹ ਕੇ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਦਾ ਖਜ਼ਾਨਾ ਟਿਆ ਜਾਏ ।੨੭ ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਗਦਰੀ ਖੈਰੋ ਦੇ ਥੇਹ ਉਤੇ ਅਕੱਠੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਦਦੇਹਰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਦਾਰੀ ਦਸ ਨੰਬਰੀਏ ਰਾਂਹੀਂ ਬਹਾਨਾ ਬਣਾ ਕੇ ਸਰਹਾਲੀ ਠਾਣੇ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੁਲਾਉਣ ਦੀ ਤਜਵੀਜ਼ ਸੋਚੀ । ਪਰ ਦਾਰੀ – ਆਇਆ ਅਤੇ ਸਰਹਾਲੀ ਠਾਣੇ ਉਤੇ ਪੁਲਸੀ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦਾ ਸਨੱਧ ਬੱਧ ਪਹਿਰਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਅਤੇ ਗਦਰੀ ਬੇ-ਹਥਿਆਰੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਠਾਣੇ ਉਤੇ ਹੱਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਤਜਵੀਜ਼ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਗਈ । ਅਕੱਠ ਦੇ ਕੁਝ ਆਦਮੀ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਚਲੇ ਗਏ; ਵੀ ਪਰੇਮ ਸਿੰਘ ਲਾਹੌਰ ਇਹ ਪਤਾ ਕਰਨ ਚਲੇ ਗਏ ਕਿ ਤੇਈਵੇਂ ਰਸਾਲੇ ਦੇ ਸਵਾਰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਆਏ; ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਦੇ ਗਦਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਲਾਲ ਸਿੰਘ ਭੂਰੇ ਦੀ ਜਥੇਦਾਰੀ ਹੇਠ ਬਿਆਸ ਦਰਿਆ ਦੇ ਝਲਾਂ ਵਿਚ ਲੁਕ ਕੇ ਤੇਈਵੇ ਰਸਾਲੇ ਦੇ ਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਹੋਰ ਉਡੀਕ ਕਰਨ ਲਗ ਪਏ । ਜਦ ਰਸਾਲੇ ਦੇ ਸਵਾਰਾਂ ਦੇ ਆਉਣ ਦੀ ਆਸ ਉੱਕਾ ਟੁਟ ਗਈ, ਗਦਰੀਆਂ ਦੀ ਬਿਆਸ ਦਰਿਆ ਉਤੇ ਅਕੱਠੀ ਹੋਈ ਪਾਰਟੀ ਖਿੰਡ ਪੁੰਡ ਗਈ, ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਲਾਲ ਸਿੰਘ ‘ਭੂਰੇ’ ਵੀ ਮੀਆਂ ਮੀਰ ਸਵਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਕਰਨ ਚਲੇ ਗਏ । ਇਹ ਗਲ ਨੋਟ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੈ ਕਿ ਗਦਰ ਜਲਦੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜ਼ੋਰ ਤੇਈਵੇਂ ਰਸਾਲੇ ਦੇ ਕਈ ਘੋੜ ਸਵਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਦਿਤਾ ਗਿਆ ਸੀ*; ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਿਆਲ ਸੀ ਕਿ ਜੇਕਰ ਗਦਰ ਪਿਛੇ ਪੈ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਓਦੋ ਤੱਕ ਰਸਾਲਾ ਲੜਾਈ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਭੇਜਿਆ ਜਾ ਚੁਕਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਪਰ ਐਨ ਮੌਕਿਆ ਸਿਰ ਆਕੇ ਇਸ , ਰਸਾਲੇ ਦੇ ਸਵਾਰ ਕੀਤੇ ਇਕਰਾਰ ਉਤੇ ਪੂਰਾ ਨਾ ਉਤਰ ਸਕੇ । ਇਸਦਾ ਡਾ ਕਾਰਨ ਰਸਾਲੇ ਦੇ ਸਵਾਰਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਆਮ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਵੀਚਾਰ ਸੀ ਕਿ ਝਾੜ ਸਾਹਿਬ ਜਾਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਮੀਆਂ ਮੀਰ ਗਦਰ ਕੀਤਾ ਜਾਏ। ਪਰ ਗਦਰ ਦੀ ਪਹਿਲ ਦਰੀ ਇਨਕਲਾਬੀ ਕਰਨ; ਅਤੇ ਰਸਾਲੇ ਵਾਲੇ ਓਦੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਜਦੋਂ ਇਨਕਲਾਬੀ ਗਦਰ ਕਰਕੇ ਉਨਾਂ ਨੂੰ ਉਨਾਂ ਦੀਆਂ ਬੈਰਕਾਂ

  • Second Case, Judgement, p. 33.

Digitted by Digital Library www. bigborg