________________
ਪਤਿਕਰਮ ਬਾਰੇ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਾਉਣਾ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ। ਮਿਸਟਰ ਜੌਨ ਬੁਨਿਆਦੀ ਆਰਥਕ ਹਿਤਾਂ, ਜਾਂ ਡੂੰਘੇ ਨਸਲੀ ਜਜ਼ਬਾਤ, ਦੇ ਟਾਕਰੇ ਹੈ, ਜੋ ਸੰਨ ੧੮੯੮ ਵਿਚ ਅਮਰੀਕਨ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵੱਡੇ ਸਕੱਤੂ ਵਿਚ ਅਗੇ-ਵਧੂ ਰੁਚੀਆਂ ਕਾਰਗਰ ਸਾਬਤ ਨਾ ਹੁੰਦੀਆਂ। ਅਮਰੀਕਨ ਬਣੇ, ਨੇ ਚੀਨ ਬਾਰੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਨੀਤੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਦਿਆਂ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਪਬਲਕ ਦੇ ਰਵੱਈਏ ਵਿਚ ਵਖੇਵੇਂ ਬਹੁਤੇ ਇਸ ਹੋਇਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ, “ਅਸੀਂ ਉਸ ਸਲਤਨ* ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਕੀਤੇ ਕਰਕੇ ਗੱਟ ਹੁੰਦੇ ਕਿ ਸਰਕਾਰਾਂ ਅਕਸਰ ਸੋਚੀਆਂ ਵੀਚਾਰੀਆਂ ਜਾਣ ਦੇ ਵਿਰੁਧ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਆਸ ਨਹੀਂ ਕਿ ਅਮਰੀਕਨ ਅਤੇ ਦੂਰ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨਿਆਂ ਵਾਲੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਮੁਤਾਬਕ ਕੰਮ ਲੋਕ-ਰਾਏ ਇਹ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰੇ ਕਿ ਅਸੀਂ ਲੁਟ ਮਾਰ ਵੰਡਾਉਣ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਫੋਰੀ ਜਜ਼ਬਾਤ ਦੇ ਅਸਰ ਹੇਠ ਘੱਟ, ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈਏ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵਿਲਸਨ, ਜੋ ਸੰਨ ਪਰ ਪਬਲਕ ਦਾ ਪੂਤਿਕਰਮ ਅਕਸਰ ਇਸ ਦੇ ਐਨ ਉਲਟ ੧੯੧੩ ਤੋਂ ੧੯੧੭ ਤਕ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਨ, ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਨਾਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ‘ਇਨਸਾਨੀ ਹੱਕਾਂ ਅਤੇ ਕੌਮੀ ਏਕਤਾ’ ਵੱਲ | ਅਮਰੀਕਾ ਗਏ ਹਿੰਦੀਆਂ ਉਤੇ ਉਕਤ ਦੋਹਾਂ ਵਧੇਰੇ ਧਿਆਨ ਦੇਵੇਗੀ, ਅਤੇ “ਅਗੋਂ ਤੋਂ ਅਮਰੀਕਾ ਕਦੇ ਵੀ ਰੁਚੀਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਪਸ ਵਿਚ ਦੇ ਪੂਤਿਕਰਮ ਦਾ ਅਸਰ ਧੱਕੇਸ਼ਾਹੀ ਨਾਲ ਬਦੇਸ਼ੀ ਮੁਲਕਾਂ ਦੀ ਇਕ ਫੁਟ ਬਾਂ ਵੀ ਲੈਣ ਦੀ ਹੋਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਸੀ। ਪਰ ਕਿਉਂਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਗਏ ਹਿੰਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ+ਪ੍ਰਧਾਨਵਿਲਸਨ ਆਪਣੇ ਬਚਨ ਉੱਤੇ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਹੁਤ ਮਾਮੂਲੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਹ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਕਾਇਮ ਰਹੇ ਅਤੇ ਉਨਾਂ ਮੈਕਸੀਕੋ (ਜਿਥੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਉਸ ਬੁਨਿਆਦੀ ਆਰਥਕ ਜਾਂ ਸਮਾਜਕ ਹਿਤਾਂ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿਚ ਵੱਡਾ ਸਮੇਂ ਡੇਢ ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਸਰਮਾਇਆ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਰੋੜਾ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਸਾਮਰਾਜੀ ਰੁਚੀਆਂ ਦਾ ਉਨਾਂ ਜਿਸ ਨੂੰ ਡਿਆਜ਼ ਦੀ ਡਿਕਟੇਟਰੀ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਣ ਕਰਕੇ ਖਤਰਾ ਉਤੇ ਜੋ ਅਸਰ ਹੋਇਆ ਉਹ ਬਹੁਤ ਮਾਮੂਲੀ ਸੀ । ਪੈ ਗਿਆ ਸੀ) ਵਿਚ ਅਮਰੀਕਨ ਸਰਮਾਏਦਾਰਾਂ ਦੇ ਵਾਵੇਲਾ ਇਸ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਕੇਵਲ ਇਹ ਜਾਣ ਲੈਣਾ ਕਾਫੀ ਹੈ ਕਿ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਦਖਲ ਦੇਣੋਂ ਡੱਟ ਕੇ ਨਾਂਹ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਇਹ ਸੰਨ ੧੮੯੫ (ਜਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਵੈਨਜ਼ੁਐਲਾ ਵਿਚਕਾਰ ਠੀਕ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵਿਲਸਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰੂਜ਼ਵੈਲਟ ਅਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਝਗੜੇ ਵਿਚ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਦਖਲ ਦੇਕੇ “ਮੁਨਰੋ ਦੇ ਐਲਾਨ ਟੈਵਟ ਦੀਆਂ ਪਾਨਾਮਾ ਸੰਬੰਧੀ ਚਲਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਾਮਰਾਜੀ ਅਨੁਸਾਰ ਅਮਰੀਕਨ ਦੀਪ ਵਿਚ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਸਰਪਰੱਸਤੀ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣਾ ਪਿਆ। ਪਰ ਇਹ ਗਲ ਪ੍ਰਧਾਨ ਕਬੂਲਣ ਵਾਸਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਦਿਤਾ) ਤੋਂ ਵਿਲਸਨ ਦੀਆਂ ਅਗੇ ਵਧ ਰਚੀਆਂ ਉੱਤੇ ਇਤਨਾ ਧੱਬਾ ਨਹੀਂ ਅਮਰੀਕਨ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਇਹ ਨੀਤੀ ਤਹਿ ਲਾਉਂਦੀ, ਜਿਤਨਾ ਇਹ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਆਰਥਕ ਕਰ ਲਈ ਸੀ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਹਿਤਾਂ ਵਿਚ ਦਖਲ ਪਰਬੰਧ ਦੀਆਂ ਮਜਬੂਰੀਆਂ ਅਗੇ ਇੱਕੜ ਦੁਕੜ ਨੇਕਨੀਯਤ ਨਹੀਂ ਦੇਣਗੇ । ਇਸ ਨੀਤੀ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਵਿਯੁੱਕਤੀਆਂ ਦੀ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ । ਉਕਤ ਮਿਸਾਲਾਂ ਕਿ ਅਮਰੀਕਨ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਹਮਦਰਦੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਤਾਂ ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕਨ ਨਾਲ , ਹੋਵੇ, ਅਤੇ ਉਹ ਲੁਕਵੇਂ ਅਤੇ ਵਿੰਗੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਅਮਰੀਕਨ ਪਬਲਕ ਵਧੇਰੇ ਅਗੇ ਵਧ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼-ਵਿਰੋਧੀ ਹਿੰਦੀਆਂ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਰੁਚੀਆਂ ਰੱਖਦੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਵਿਚ ਵਿਚਾਲੇ ਕਦੇ ਬਰਖਿਲਾਫ ਜਿਤਨੀ ਹੋ ਸਕੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਇਦ ਲੁਕਵੀਂ ਅਮਰੀਕਨ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਵੀ ਐਸੇ ਅਨਸਰਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਮਦਦ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇ । ਇਹ ਸ਼ੱਕ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਆ ਜਾਂਦੀ । ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਸਿੱਟਾ ਕਢਣਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ, ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕਨ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਲੁਕਵੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਸੰਨ ੧੯oo ਵਿਚ ਜਦ ਮਿਸਟਰ ਵਿਲੀਅਮ ਜੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਹੇਠ ਲਾਲਾ ਹਰਦਿਆਲ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਬਰਾਇਨ ਨੇ ਫਿਲੀਪੀਨ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇਣ ਦੇ ਸਵਾਲ ਉੱਤੇ ਪਿਛੋਂ ਸੰਨ ੧੯੧੭ ਵਿਚ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਦੀ ਚੋਣ ਲੜੀ ਤਾਂ ਉਹ ਹਾਰ ਗਏ । ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਵਿਚ ਸੈਨਵਾਂਸਿਸਕੋ ਅਤੇ ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਦੋ ਮੁੱਕਦਮੇਂ ਚਲਾਏ । ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਅਮਰੀਕਨ ਪਬਲਕ ਸਾਮਰਾਜੀ ਨੀਤੀ ਨੂੰ ਅਪਨਾਉਣ ਕੇਵਲ ਇਕ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ ਠੀਕ ਮੰਨਦਿਆਂ ਵਾਸਤੇ ਕਿਸੇ ਹੱਦ ਤੱਕ ਵਰਗਲਾਈ ਜਾ ਚੁਕੀ ਸੀ*। ਏਸ਼ੀਆਈਆਂ ਹੋਇਆਂ ਵੀ ਇਹ ਯਾਦ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀ ਗਲ ਹੈ ਕਿ, ਤਰੱਕੀ ਵਿਰੁਧ ਨਸਲੀ ਵਿਤਕਰੇ (ਜਿਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਅਗੇ ਆਵੇਗਾ) ਪਸੰਦ ਰਵਾਇਤਾਂ ਜਾਂ ਅਗੇ-ਵਧੂ ਲੋਕ ਰਾਏ ਦੇ ਅਸਰ ਹੇਠ, ਦੀ ਪਹਿਲ ਵੀ ਅਕਸਰ ਅਮਰੀਕਨ ਕੇਂਦਰੀ ਸਰਕਾਰ ਅਮਰੀਕਨ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਅਤੇ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਬਜਾਏ ਅਮਰੀਕਨ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਥਵਾ ਅਮਰੀਕਨ ਪਬਲਕ ਲਹਿਰ ਦੇ ਬਰਖਲਾਫ ਸਿੱਧਾ ਅਤੇ ਖੁਲਮਖੁਲਾ ਦਖਲ ਦੇਣੋਂ ਵਲੋਂ ਹੁੰਦੀ । ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਕੋਈ ਪੱਕੀ ਰਾਏ ਦੇਣੀ ਠੀਕ ਨਹੀਂ । ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਸੰਕੋਚ ਕੀਤਾ । ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਪਰ ਜਾਪਦਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕਨ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿਚ ਸਾਮਰਾਜ ਤੋਂ ਇਹ ਮਾਮੂਲੀ ਗਲ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਪੂਰੀ ਵਿਰੋਧੀ ਅਨਸਰ ਜ਼ਰੂਰ ਸਨ, ਅਤੇ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਤਰੱਕੀ ਪਸੰਦ ਕੀਮਤ ਅਗਲੇ ਕਾਂਡ ਵਿਚ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਰਵਾਇਤਾਂ ਵਿਚ ਅਜੇ ਇਤਨੀ ਜਾਨ ਬਾਕੀ ਸੀ ਕਿ ਓਹ ਯੂਰਪ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਿਆਂ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਨ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਸਾਮਰਾਜੀ ਤਾਕਤਾਂ ਵਾਂਗੂੰ ਅਮਰੀਕਨ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਪਬਲਕ ਜੇ ਕੈਨੇਡਾ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਪਬਲਕ ਵਾਲਾ ਖੁਲਮ ਖੁਲੀ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ੰਗ ਧੱਕੇਸ਼ਾਹੀ ਕਰਨੋਂ ਵਰਜਦੀਆਂ ਜਾਂ ਰਵੱਈਆ ਧਾਰਨ ਕਰਦੀ, ਤਾਂ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਲਹਿਰ ਸ਼ਾਇਦ ਬਰੇਕ ਲਾਉਂਦੀਆਂ । ਪਰ ਸਰਮਾਏਦਾਰੀ ਪਰਬੰਧ ਤੋਂ ਉਪਜੇ । ਜੜ ਹੀ ਨਾ ਫੜ ਸਕਦੀ । ਬਲਕਿ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਗਲਤ ਨਹੀਂ *ਚੀਨੀ । ਕਿ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਲਹਿਰ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤਰੱਕੀ ਪਸੰਦ tQuoted by Caldwell, i, p. 457. ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦ ਖਿਆਲੀ ਵਾਲੇ ਮਹੌਲ ਦੇ ਉਥੇ ਗਏ ਹਿੰਦੀਆਂ IA history of American Life, P. W ਉੱਤੇ ਹੋਏ ਅਸਰ ਦੀ ਪੈਦਾਇਸ਼ ਸੀ । ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਅਮਰੀਕਾ Slosson, Vol. xii. ਵਿਚਲੀਆਂ ਸਾਮਰਾਜੀ ਰੁਚੀਆਂ ਬਾਰੇ ਭਾਵੇਂ ਕੁਝ ਵੀ ਰਾਏ ਕਿਉਂ *Caldwell, Part II, p. 431. ਨਾ ਹੋਵੇ, ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲ ੨੦ ਬਹੁਤਾ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ਸ਼ੱਕ Digit ty ja Digital Library .org
