ਜੀਊਣਾ ਲੋਚ ਰਹੀ ਸੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਇਕ ਵਾਰੀ ਹੋਰ ਵੇਖਣ ਲਈ।
ਪਰ ਪ੍ਰੀਤੋ ਅੱਜ ਕੇਵਲ ਇਕ ਵਿਧਵਾ ਦੀ ਧੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਚੰਗੀ ਕਿਸਮਤ ਨੇ, ਉਸ ਦੀ ਕਹਿਰਾਂ ਭਰੀ ਜਵਾਨੀ ਨੇ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਡੁੱਲ੍ਹ ਡੁੱਲ੍ਹ ਪੈਂਦੇ ਹੁਸਨ ਨੇ, ਇਸ ਗ਼ਰੀਬੀ ਤੇ ਦੁੱਖਾਂ ਵਿਚ ਫਾਥੀ ਮੁਟਿਆਰ ਨੂੰ ਤਖ਼ਤੇ ਤੋਂ ਚੁੱਕ ਕੇ ਤਖ਼ਤ ਤੇ ਬਿਠਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਅੱਜ ਉਹ ਸਰਦਾਰਨੀ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਸੀ। ਇਕ ਲਖ-ਪਤੀਏ ਠੇਕੇਦਾਰ ਦੀ ਵਹੁਟੀ, ਇਕ ਐਮ. ਐਲ. ਏ. ਦੀ ਨੂੰਹ। ਤਖ਼ਤ ਤੇ ਬੈਠੀ ਭਲਾ ਉਹ ਤਖ਼ਤੇ ਪਈ ਮਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਯਾਦ ਰਖਦੀ? ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਝਟ ਹੀ ਬਾਅਦ ਉਹ ਮਾਂ-ਪਿਆਰ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮਮਤਾ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਭੁਲ ਗਈ। ਸੁਹਾਗ ਦੀਆਂ ਸੁਨਹਿਰੀ ਘੜੀਆਂ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦਿਆਂ, ਪਟ ਦੇ ਪੰਘੂੜੇ ਝਟਦਿਆਂ, ਪਤੀ ਦੇ ਡੂੰਘੇ ਪ੍ਰੇਮ- ਅਲਿੰਗਨ ਵਿਚ ਬਝਿਆਂ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਤੇ ਜੇ ਉਦਾਸੀ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਮਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਹੀ ਸੀ।
ਪਰ ਜਦੋਂ ਦੀ ਉਹ ਇੰਗਲੈਂਡ ਤੋਂ ਹੋ ਕੇ ਆਈ ਸੀ, ਖਵਰੇ ਕੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਉਸ ਨੂੰ। ਉਥੋਂ ਦੇ ਚਿੱਟੇ ਗੋਰਿਆਂ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਸ਼ਾਇਦ ਉਸ ਦਾ ਲਹੂ ਵੀ ਚਿੱਟਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਜਾਂ ਉਹ ਠੰਢੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਠੰਢ ਨਾਲ ਬਰਫ਼ ਦੇ ਤੋਦੇ ਵਾਂਗ ਜੰਮ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਮਾਂ ਦੀ ਮਮਤਾ, ਉਸ ਦੀਆਂ ਵਿਛੋੜੇ ਭਰੀਆਂ ਆਹਾਂ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਜੇਠ-ਹਾੜ ਦੀਆਂ ਲੂਆਂ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਗਰਮ ਸਨ, ਨਾ ਪਿਘਲਾ ਸਕੀਆਂ। ਪਛਮੀ ਸਭਿਅਤਾ ਨਾਲ ਸਭਿਅ ਬਣੀ ਸ੍ਰੀ ਮਤੀ ਪ੍ਰੀਤਮ ਕੌਰ ਨੂੰ ਪੋਠੋਹਾਰ ਦੇ ਇਕ ਨਿੱਕੇ ਜਿਹੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਵਸਦੀ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਲੋਕੀ ਗਵਾਰ ਜਾਪਦੇ ਸਨ। ਪੂਰੇ ਪੰਦਰਾਂ ਸਾਲ ਹੋ ਗਏ ਸਨ, ਉਸ ਨੂੰ ਉਥੋਂ
ਦੀਵਾ ਬਲਦਾ ਰਿਹਾ
੫੩