ਜਿਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਛਾਪਦੇ ਹਨ, ਕੀ ਉਥੇ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਵੀ ਨਿੱਜੀ ਮਲਕੀਅਤ ਨਹੀਂ?'
ਮੈਂ ਉਸ ਦਾ ਤੌਖਲਾ ਵੇਖ ਕੇ ਹਸਿਆ ਉਹ ਕੁਝ ਛਿੱਥਾ ਜਿਹਾ ਪੈ ਗਿਆ ਤੇ ਨਜ਼ਰਾਂ ਨੀਵੀਆਂ ਕਰ ਲਈਆਂ।
'ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਧਰਤੀ ਤੇ ਆਇਆ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਵੀ ਕਿਸੇ ਦੀ ਆਪਣੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਭ ਕੁਦਰਤ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਸਨ। ਦਰਿਆ, ਪਹਾੜ, ਨਦੀਆਂ, ਨਾਲੇ, ਚਰਾਗਾਹਾਂ, ਤੇ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਸਭ ਸਾਂਝੀਆਂ ਸਨ। ਅਜੇ ਬੰਦੇ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿਚ ਹਿਰਸ ਦਾ ਕੀੜਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਵੜਿਆ। ਮਰਦ ਆਜ਼ਾਦ ਸਨ, ਸਭ ਬਰਾਬਰ ਦਾ ਖਾਂਦੇ ਸਨ, ਪਾਉਂਦੇ ਸਨ, ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਕੋਈ ਵਿਹਲ ਨਹੀਂ ਸੀ।
'ਆਪਣੇ ਆਰਾਮ ਵਾਸਤੇ ਮਨੁਖਾਂ ਨੇ ਹਥਿਆਰ ਬਣਾਏ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਉਹ ਕੰਮ ਸੌਖਾ ਤੇ ਬਾਹਲਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਮਨੁਖ ਜਾਤੀ ਵਧੀ, ਨਾਲ ਹੀ ਬੰਦੇ ਵਧੇ, ਪਰ ਉਹ ਲੋਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਧਦੇ ਧੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾ ਨਾ ਸਕੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰ-ਵੰਡ ਕਰ ਦਿਤੀ, ਅਤੇ ਇਹ ਜ਼ਾਤ ਪਾਤ ਦਾ ਬਖੇੜਾ ਚਲ ਪਿਆ। ਕੁਝ ਲੋਕ ਆਰਾਮ ਪਰੱਸਤ ਹੋ ਗਏ, ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਦਾ ਲਾਲਚ ਆ ਪਿਆ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਭੰਨਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ, ਲੜਾਈਆਂ ਦਾ ਮੁੱਢ ਬੰਨ੍ਹਿਆ। ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਉਹ ਜੰਗੀ ਕੈਦੀ ਖਾ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਆਰਥਕ ਲਾਭ ਲੈਣ ਲਗ ਪਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਲੁਟਣ ਲਗੇ।
'ਉਹ ਹੋਰ ਪੈਦਾਵਾਰ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਫਿਰ ਧੰਨਵਾਨ ਬਣਨ
੧੨੧.
