ਚੰਗਾ ਲਗਦਾ ਸੀ। ਜਦ ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸਾਡੀ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਆਇਆ ਸੀ, ਮੈਨੂੰ ਇਉਂ ਜਾਪਿਆ ਸੀ ਮੈਂ ਅਪਣੀ ਸਕੂਲ ਦੀ ਦਸਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹੀ ਮਾਸਟਰ ਵੇਖਿਆ ਸੀ। ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਵੇਲੇ ਹੈਡ ਮਾਸਟਰ ਦੀਆਂ ਬੁਝੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚੋਂ ਗੁਲਾਮੀ ਤੇ ਡਰ ਦੇ ਵਿਰੋਲੇ ਉਠਦੇ ਦਿਸੇ ਸਨ ਤੇ ਸੈਕੰਡ ਮਾਸਟਰ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਬੁਲ੍ਹ ਦੇ ਥਲੇ ਸਜੇ ਪਾਸੇ ਦਾ ਮਹੁਕਾ ਗੁਸੇ ਵਿਚ ਫੜਕਦਾ ਜਾਪਿਆ ਸੀ, ਤਦੋਂ ਉਸਦੇ ਫੁੱਟੇ ਹੋਏ ਹੱਥ ਵਿਚ ਫੜੇ ਵਾਂਸ ਦੇ ਡੰਡੇ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਕਰਕੇ ਮੈਨੂੰ ਝੁਣ ਝੁਣੀ ਆ ਗਈ ਸੀ।
"ਲਿਵਤਾਰ ਤੂੰ ਅਜੇ ਇੰਨਾ ਨਾ ਸੋਚਿਆ ਕਰ, ਇਹ ਤੇਰਾ ਬੇ-ਫਿਕਰ ਰਹਿਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੈ।" ਇਕ ਵਾਰ ਉਸ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦਿਆਂ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦਿਆਂ ਇਕ ਦਮ ਰੁਕ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਆਖਿਆ ਸੀ।
ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਮੁੰਡਾ ਸ਼ਰਾਰਤ ਕਰਦਾ ਸਿਰੋਂ ਹੀ ਫੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਮੈਂ ਤ੍ਰਬੁੱਕ ਗਿਆ ਸਾਂ ਤੇ ਸੁਭਾਵਕ ਹੀ ਆਪਣੀ ਥਾਂ ਉਤੇ ਖਲੋ ਗਿਆ ਸਾਂ। ਮੈਨੂੰ ਕੋਈ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਔਹੁੜਿਆ ਸੀ ਤੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਵਾਂਗੂੰ ਸਿਰ ਸੁਟੀ ਖੜਾ ਸਾਂ।
"ਖੈਰ ਇਹ ਤੁਹਾਡੇ ਵਸ ਦੀ ਗਲ ਨਹੀਂ,- ਪਰ ਤੂੰ ਬੈਠ ਜਾਹ ਖਲੋ ਕਿਉਂ ਗਿਆ?" ਇਹ ਆਖ ਕੇ ਮਾਸਟਰ ਨੇ ਕਿਤਾਬ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਮੇਜ਼ ਉਤੇ ਰਖ ਦਿਤੀ ਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੀ ਟੱਲੀ ਸਾਨੂੰ ਸੱਚ ਉਤੇ ਪਹਿਲਾ ਲੈਕਚਰ ਦਿਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਗਲਾਂ ਮੈਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਯਾਦ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਬਹੁਤ ਸਮਾਂ ਬੀਤ ਚੁਕਾ ਹੈ, ਪਰ ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਅਜੇ ਵੀ ਮਾਸਟਰ ਉਵੇਂ ਹੀ
੧੯੫.
