ਨੇੜੇ ਜਾ ਕੇ ਵੀ ਮੈਂ ਉਹਨੂੰ ਪਹਿਚਾਣ ਨਾ ਸਕਿਆ। ਪਰ ਉਹ ਤਾਂ ਮੁਸਕਰਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਅੰਦਰ ਲੰਘ ਆਉਣ ਲਈ ਕਹਿ ਰਹੀ ਸੀ।
ਘਰ ਦੇ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਕਮਰੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਕਮਰੇ ਪਿੱਛੇ, ਫੇਰ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਵਿਹੜਾ। ਫੇਰ ਇੱਕ ਕਮਰਾ। ਇਸ ਕਮਰੇ ਅੱਗੇ ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਥਾਂ ਛੱਡ ਕੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦੀ ਕੰਧ। ਕਮਰੇ ਤੋਂ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦੀ ਕੰਧ ਤੱਕ ਛੱਪਰ ਸੀ। ਬਾਂਸਾਂ ਤੇ ਸਿਰਕੀ ਦਾ ਛੱਪਰ। ਇਸ ਛੱਪਰ ਥੱਲੇ ਸਾਈਕਲ ਸੰਵਾਰਨ ਦਾ ਸਾਮਾਨ ਪਿਆ ਸੀ। ਬੰਦਾ ਕੋਈ ਘਰ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਦਿਸਦਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਕੁੜੀ ਹੋਰ ਸੀ। ਜਾਂ ਬੱਸ ਉਹ ਔਰਤ। ਕੋਈ ਬੁੜ੍ਹੀ-ਠੇਰੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਹਨੇ ਮੈਨੂੰ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਬਿਠਾ ਲਿਆ। ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਦੋ ਕੁਰਸੀਆਂ ਸਨ। ਲੱਕੜ ਦਾ ਤਖਤਪੋਸ਼, ਉੱਤੇ ਘਸਮੈਲ਼ੀ ਜਿਹੀ ਚਾਦਰ ਵਿਛੀ ਹੋਈ ਤੇ ਸਿਰਹਾਣਾ। ਮੈਂ ਕੁਰਸੀ ਉੱਤੇ ਬੈਠ ਗਿਆ। ਉਹ ਤਖ਼ਤਪੋਸ਼ ਉੱਤੇ ਸੀ। ਮੈਂ ਉਹਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਛਾਣਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਉਹ ਮੁਸਕਰਾ ਨਹੀਂ ਰਹੀ ਸੀ। ਚੁੱਪ ਸੀ। ਫੇਰ ਬੋਲੀ-'ਤੁਸੀਂ ਮਾਸਟਰ ਜੀ, ਪਛਾਣਿਆ ਨ੍ਹੀ ਮੈਨੂੰ?' ਬੋਲਣ ਤੋਂ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਪੰਜਾਬਣ ਲੱਗੀ। ਕੁੱਝ ਵੀ ਸਮਝ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕੌਣ ਹੈ। ਪ੍ਰਦੇਸਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾੜ੍ਹੀ ਵਾਲੀ ਔਰਤ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲ ਰਹੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਉਹਦੇ ਵੱਲ ਮੂਰਖ਼ਾਂ ਵਾਂਗ ਝਾਕ ਰਿਹਾ ਸਾਂ। ਫੇਰ ਉਹ ਆਪ ਬੋਲੀ-'ਮੈਂ, ਮਾਸਟਰ ਜੀ, ਸੀਬੋ ਆਂ।'
'ਕਿਹੜੀ ਸੀਬੋ?' ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਮੱਥਾ ਛੋਟਾ ਕੀਤਾ।
'ਤੁਸੀਂ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਮਾਸਟਰ ਹੁੰਦੇ ਸੀ, ਦਿਆਲਪੁਰੇ।'
'ਅੱਛਾ!' ਇੱਕ ਦਮ ਮੇਰੇ ਕੰਨ ਖੁੱਲ੍ਹ ਗਏ। ਨਾਲ ਦੀ ਨਾਲ ਮੈਂ ਸ਼ਰਮਸਾਰ ਵੀ ਹੋਇਆ। ਮੇਰੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਥਿੜਕ ਰਹੀ ਸੀ- ਸੱਚੀ ਗੱਲ ਐ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਭਾਈ, ਪਛਾਣਿਆ ਨ੍ਹੀ ਸੀ, ਤੈਨੂੰ।' ਫੇਰ ਕਿਹਾ-'ਤੂੰ ਤਾਂ ਭਾਈ ਬਹੁਤ ਬਦਲ 'ਗੀ।'
'ਬਦਲ' ਗੀ ਛੱਡ, ਮਾਸਟਰ ਜੀ, ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੀ ਸੀਬੋ ਦਾ ਮੇਰੇ 'ਚ ਹੈ ਈ ਕੀ?'
'ਐਥੇ, ਭਾਈ, ਕਿਵੇਂ ਤੂੰ?' ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਏਅਰ ਬੈਗ ਮੋਢਿਓਂ ਉਤਾਰ ਕੇ ਕੁਰਸੀ ਦੀ ਲੱਤ ਕੋਲ ਰੱਖ ਲਿਆ ਤੇ ਨਿਸ਼ਚਿੰਤ ਹੋ ਕੇ ਬੈਠ ਗਿਆ।
'ਬੱਸ, ਮਾਸਟਰ ਜੀ, ਹੁਣ ਤਾਂ ਇਹੀ ਘਰ ਐ ਮੇਰਾ।' ਉਹਨਾਂ ਤਸੱਲੀ ਨਾਲ ਦੱਸਿਆ। ਫੇਰ ਕਹਿਣ ਲੱਗੀ-'ਇਹ ਦੋ ਕੁੜੀਆਂ ਮੇਰੀਆਂ ਈ ਨੇ। ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਪਿਓ ਏਧਰ ਦਾ ਐ। ਇਹ ਪਹਿਲਾਂ ਟਰੱਕਾਂ ਦੀ ਕਲੀਨਰੀ ਕਰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਕਦੇ ਕਿਤੇ ਹੁੰਦਾ ਤੇ ਕਦੇ ਕਿਤੇ। ਏਹੇ ਮੈਨੂੰ ਲੈ ਆਇਆ। ਏਥੇ ਹੁਣ ਸਾਈਕਲ ਸੰਵਾਰਨ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਐ ਇਹਦੀ। ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਚਾਰ ਰਿਕਸ਼ੇ ਵੀ ਨੇ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਮਾਹੀ ਐ। ਸੁਹਣਾ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਹੋਈ ਜਾਂਦੈ। ਮਾਸਟਰ ਜੀ।' ਫੇਰ ਪੁੱਛਿਆ-'ਤੁਸੀਂ ਐਡੀ ਦੂਰ ਏਥੇ ਕਿਵੇਂ ਆ 'ਗੇ?'
'ਮੈਂ ਦੱਸਣ ਲੱਗਿਆ-'ਮੈਂ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਤਾਂ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋ ਗਿਆ, ਭਾਈ।'
'ਅੱਛਾ, ਰਿਟਾਇਰ ਵੀ ਹੋ 'ਗੇ? ਲੱਗਦਾ ਤਾਂ ਹੈਨ੍ਹੀ। ਓਹੋ-ਜ੍ਹੇ ਈ ਪਏ ਓਂ। ਮਾਸਟਰ ਜੀ। ਤੁਸੀਂ ਤਾਂ।' ਉਹ ਮੇਰੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਕੱਟ ਕੇ ਬੋਲ ਗਈ।
'ਹੁਣ ਵਿਹਲਾ ਆਂ ਜਮ੍ਹਾਂ। ਘਰ ਦੀ ਕਬੀਲਦਾਰੀ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੇ ਸਾਂਭ 'ਲੀ। ਦੋਵੇਂ ਵਿਆਹੇ-ਵਰ੍ਹੇ ਨੇ। ਮਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ, ਚਾਰ-ਪੰਜ ਸਾਲ ਹੋ 'ਗੇ, ਗੁਜ਼ਰ 'ਗੀ ਸੀ, ਦੇਖ ਲੈ।
ਤੀਰਥ
125
