‘ਜੋ ਇਹ ਕਰਦੀ ਐ।'
'ਕੀ ਕਰਦੀ ਐ?'
‘ਤੈਨੂੰ ਨ੍ਹੀਂ ਪਤਾ?'
‘ਸਭ ਪਤੈ। ਮੈਨੂੰ ਸਭ ਦੱਸਦੀ ਐ ਏਹੇ। ਕੌਣ ਆਇਆ, ਕੀ ਗੱਲਾਂ ਕਰਕੇ ਗਿਐ। ਕਿਹੜੇ ਦੀ ਅੱਖ ਕਿੰਨੀ ਮੈਲੀ ਐ।'
‘ਫੇਰ, ਇਹ ਰੋਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ।'
‘ਇੱਕ ਦਿਨ ਇਹ ਵੀ ਹੋਜੂ।'
'ਕੀ ਹੋਜੂ?'
‘ਇਹ ਵੀ ਦੇਖ ਲੀਂ, ਤੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੋਊ।'ਰੁੱਘੇ ਦਾ ਰਹੱਸ ਅਗਲੇ ਦੀ ਸਮਝ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਹੁੰਦਾ।
ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਰੁੱਘਾ ਤੇ ਨਿੰਮੋ ਬਸਤੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਤਿੰਨ ਦਿਨ, ਤਿੰਨ ਰਾਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰੋਂ ਜਿੰਦਰੇ ਲੱਗੇ ਰਹੇ। ਉਹ ਆਏ ਤਾਂ ਬਸਤੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਦੇ ਦੰਦ ਜੁੜੇ ਦੇ ਜੁੜੇ ਰਹਿ ਗਏ। ਉਹ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਬਣ ਕੇ ਆਏ ਸਨ। ਦੂਰ ਕਿਧਰੇ ਜਾ ਕੇ ਕਿਸੇ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਰੁੱਘੇ ਨੇ ਨਿੰਮੋ ਨਾਲ ਫੇਰੇ ਪੜ੍ਹਵਾ ਲਏ ਸਨ।
ਉਹ ਅੱਜ ਆਏ ਤੇ ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਦੋਵੇਂ ਘਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰਲੀ ਕੰਧ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਦੋਵੇਂ ਘਰਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਬਣਿਆ ਪਿਆ ਸੀ। ਗਲੀ ਦੀਆਂ ਤੀਵੀਆਂ ਨਿੰਮੋ ਕੋਲ ਗਈਆਂ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਹੱਸ-ਹੱਸ ਸਾਰੀ ਗੱਲ ਦੱਸੀ। ਰੱਘਾ ਵੀ ਚਾਂਭਲ-ਚਾਂਭਲ ਸਭ ਦੱਸ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਤੇ ਫਿਰ ਇੱਕ ਦਿਨ, ਦੋ ਦਿਨ, ਤੀਜੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਬੇਥਵੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਧੂੰਆ ਉੱਠਣ ਲੱਗਿਆ। ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਦੇ ਬੰਦੇ ਲਾਹਣਤਾਂ ਪਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਅਖੇ, 'ਉੱਚੀ ਜਾਤ ਦੇ ਘਰ ਜਨਮ ਲੈ ਕੇ ਇਹ ਕੀ ਕੀਤਾ ਸਹੁਰੇ ਨੇ?'
ਕੋਈ ਆਖਦਾ ਸੀ, 'ਇਹ ਤਾਂ ਕਲੰਕ ਖੱਟ ਲਿਆ ਰੁੱਘੇ ਨੇ।'
‘ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ’ਚੋਂ ਹੋਰ ਕੋਈ ਕਰੂ ਇਉਂ ਈ।
‘ਇਹੀ ਤਾਂ ਹੈ, ਧਰਮ ਕਿੱਥੇ ਰਹਿ ਗਿਆ ਬੰਦੇ ਦਾ?'
‘ਪੱਟੀ ਮੇਸ ਆਲਾ ਜਾਤ-ਕੁਜਾਤ ਤਾਂ ਦੇਖ ਲੈਂਦਾ। ਗੰਦਾ ਖਾਣਾ ਸੀ, ਹੋਰ ਕਿਧਰੇ ਖਾ ਲੈਂਦਾ। ਆਵਦੀ ਬਰਾਦਰੀ ਦੀਆਂ ਕਿਹੜਾ ਮੁੱਕ 'ਗੀਆਂ ਸੀ।'
‘ਇਹ ਨੂੰ ਕੱਢੋ ਯਾਰ ਮੁਹੱਲੇ ਚੋਂ। ਜਾਹ ਬਈ, ਲੈ ਜਾ ਆਵਦੀ ਨੂੰ।’ ਕਿਸੇ ਨੇ ਤੱਤਾ ਬੋਲ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ।
'ਠੀਕ ਐ, ਇਹ ਨੇ ਤਾਂ ਲਾਜ ਲਾ 'ਤੀ ਆਵਦੀ ਕੁਲ ਨੂੰ। ਮੁਹੱਲੇ ’ਚ ਰਹਿਣ ਦਾ ਹੁਣ ਇਹ ਦਾ ਕੋਈ ਹੱਜ ਨ੍ਹੀਂ।
‘ਦੇਖੇ ਕੋਈ, ਕਿਮੇਂ ਕੰਨ ’ਤੇ ਜਨੇਊ ਜ੍ਹਾ ਟੰਗੀਂ ਫਿਰੂ ਸਾਲਾ ਮੇਰਾ।'
‘ਰਹਿਤ-ਮਰਯਾਦਾ ਤਾਂ ਪੂਰੀ ਰਖਦੈ, ਆਵਦੀ ਜਾਣ 'ਚ।'
‘ਤੇ ਕਰਤੂਤ?'
‘ਕਰਤੂਤ ਸਾਹਮਣੇ ਐ।" ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਉੱਚਾ ਹੱਸਣ ਲੱਗੇ।
ਨਿੰਮੋ
89
