ਪੰਥ ਦਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਨਕਾਸ਼ ਘਰਾਣਾ
ਕੌਮਾਂ ਕੋਮਲ ਹੁਨਰਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰਨ ਨਾਲ, ਆਪਣੀ ਦਿਲੀ ਕੋਮਲਤਾ ਤੇ ਸੋਹਜ ਸਵਾਦ ਦਾ ਇਕ ਨਿਗਰ ਸਬੂਤ ਦੇਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਏਸ ਲਈ ਹਰ ਕੌਮ ਨੇ ਕੋਮਲ ਹੁਨਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਮਝ ਮੁਤਾਬਿਕ ਪ੍ਰਚਾਰਿਆ ਤੇ ਸਤਿਕਾਰਿਆ ਹੈ । ਸਿਖ ਵੀ ਏਸ ਦੌੜ ਵਿਚ ਪਛੜ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਏਹਨਾਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਚਿਤ੍ਰਕਲਾ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਥਾਂ ਆਪ ਬਣਾਇਆ ਤੇ ਆਪਣਾ ਸਕੂਲ ਚਲਾਇਆ । ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵੇਲੇ ਮੁਗਲ ਸਕੂਲ ਬੰਦ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਤੇ ਕਾਂਗੜਾ ਸਕੂਲ ਕੋਈ ਦਿਨ ਦਾ ਪ੍ਰਾਹੁਣਾ ਸੀ । ਏਸ ਲਈ ਸਿਖਾਂ, ਕੁਝ ਕੁਝ ਕਾਂਗੜੇ ਦੀ ਸੁਧਾਈ ਕੀਤੀ ਜਿੰਨਾਂ ਕਾਂਗੜਾ ਕਲਮ ਨਾਲ ਏਹਨਾਂ ਦਾ ਹੱਥ ਮਿਲਿਆ, ਓਨਾ ਮੁਗ਼ਲ ਕਲਮ ਵਲ ਨਾ ਗਏ । ਹਾਂ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਦਾੜ੍ਹੀ ਵਿਚ ਮੁਗਲਈ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਝਲਕਦੀ ਸੀ। ਪਰ ਏਹਨਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਾੜੀ ਕਲਮ ਵਲ ਧਿਆਨ ਦਿਤਾ ਜਾਪਦਾ ਹੈ । ਸਿਖ ਸਕੂਲ ਦੇ ਦੋ ਹਿਸੇ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । ਇਕ ਨਕਾਸ਼ ਤੇ ਦੂਜਾ ਮਸੱਵਰ । ਨਕਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਮੋਹਰਾ ਕਸ਼ੀ ਦਾ ਉਸਤਾਦ ਭਾਈ ਬਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਤੇ ਦੂਜੇ ਬੰਨੇ ਭਾਈ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਆਦਿ ਮੁਸੱਵਰ ਹੋਏ । ਜਿਸ ਘਰਾਣੇ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਉਸ ਵਿਚ ਦੋਵੇਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਸਤਾਦ ਹੋਏ ਨੇ। ਤੇ ਏਹਨਾਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਦਿਸਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ।
ਪਹਿਲਾਂ ਨਕਾਸ਼ੀ ਦੀ ਸ਼ਾਖ ਲੈਂਦਾ ਹਾਂ । ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪਾਸ ਇਕਹੁਨਰਕਾਰ ਆਇਆ,ਜਿਸਦਾ ਨਾਂ ਸੀ,ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ। ਕਿਲੇ ਵਿਚ ਟੁਕੜੀ ਗੱਚ ਆਦਿ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਕ ਦਿਨ
੧੩੧
