ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਉਪਕਾਰ
ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਨਿਰਾ ਇਹੀ ਉਪਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਿ ਓਹਨਾਂ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦ
ਨੂੰ, ਖੂਨੀ ਲਟੋਰਿਆਂ ਤੋਂ ,ਜਿੰਦਾਂ ਹੂਲ ਕੇ ਬਚਾਇਆ । ਸਿੱਖ ਨਿਰੇ ਜੋਧੇ
ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ
ਜੀਵਨ-ਜਾਚ ਸਿਖਾਈ।
ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦੇਖਦਿਆਂ
ਸਭਾ ਉਸਾਰੀ ਵਲ ਖਿਆਲ ਕੀਤਾ । ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਇਨਸਾਨ ਬਣਾਉਣਾ
ਚਾਹਿਆ । “ਸੁਣਿਐ ਅੰਧੇ ਪਾਵਹਿ ਰਾਹੁ" ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੋਈ । ਰੋਜ਼
ਦੋ ਵੇਲੇ ਦੀਵਾਨ ਸਜਦੇ ਤੇ ਸੰਗਤਾਂ ਉਪਦੇਸ਼ ਲੈਣ ਲੱਗੀਆਂ। ਏਸ ਤਰ੍ਹਾਂ
ਹਰ ਵਰਨ ਦੇ ਲੋਕ ਇਕੱਠੇ ਬਹਿਣ ਲੱਗੇ । ਮੁਸਲਮਾਨ ਵੀ ਆ ਜਾਂਦੇ
ਸਨ, ਇਹ ਗਲ ‘ਤੁਜਕਿਜਹਾਂਗੀਰੀ' ਵਿਚ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਆਪ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ।
ਮੁਕਦੀ ਗੱਲ, ਗੁਰੂਆਂ ਮਿਲਕੇ ਬਹਿਣਾ ਸਿਖਾਇਆ । ਵਾਕ ਵੀ ਹੈ:-
ਮਿਲਬੇ ਕੀ ਮਹਿਮਾ ਵਰਨ ਨ ਸਾਕਉ ।
ਉਪਰਲੀਆਂ ਜ਼ਾਤਾਂ ਦੀ ਆਪਾ ਵਧਾਊ ਬਿਰਤੀ ਤੇ ਨੀਵੀਆਂ
ਜ਼ਾਤਾਂ ਦੀ ਆਪਾ ਘਟਾਊ ਬਿਰਤੀ ਦੂਰ ਹੋ ਗਈ । ਸਭ ਆਪਣੇ ਆਪ
ਨੂੰ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਸਮਝਣ ਲੱਗ ਪਏ । ਖਾਣ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪੰਗਤਾਂ
ਇਕੱਠੀਆਂ ਲਗਣ ਲੱਗੀਆਂ । ਲੰਗਰਾ ਤੋਂ ,ਛੋਹ ਉਡਾਉਣ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ
ਨੇ ਕਾਫ਼ੀ ਕੰਮ ਲਿਆ । ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਵਰਨ ਜ਼ਾਤ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਭਰਕੇ
ਸ਼ਬਦ ਲਿਖੇ । ਪਰ ਸਿੱਖਾਂ ਕਿਹਾ ਤੇ ਕਰਕੇ ਵੀ ਦੱਸਿਆ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ
ਛੋਹ ਛਹ ਛਾਹ ਦਾ ਭਰਮ ਕਾਫੀ ਮਿਟਿਆ । ਦੇਸ ਉੱਤੇ ਇਹ ਪਹਿਲਾ
ਉਪਕਾਰ ਸੀ । ਏਸੇ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਇਕ ਮੁੱਠ ਹੋਏ ਤੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਦੁੱਖ
੧੯
