ਪੰਨਾ:ਸਿੱਖ ਤੇ ਸਿੱਖੀ.pdf/51

ਕਾਰੀਗਰ ਭਾਈ ਜੈ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦਸਤਖਤ ਸਨ। ਏਹਨਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਫੋਟੋ
ਵੀ ਨਹੀਂ ਲੁਹਾਈ ਗਈ।
⁠ਕਮੇਟੀ ਨੇ, ਹਰਿ ਕੀ ਪੌੜੀ ਦੀ ਉਪਰਲੀ ਛੱਤੇ (ਜਿੱਥੇ ਅਖੰਡ
ਪਾਠ ਹੋ ਦੇ ਹਨ) ਹੁਨਰ ਦੇ ਗਿਰਦੇ ਚੁਗਾਠ ਫੇਰ ਕੇ, ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਲਵਾ ਦਿੱਤੇ
ਹਨ । ਇਹ ਕੰਮ ਗਚ ਤੇ ਜੜਤਕਾਰੀ ਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਲਕੀ ਹਥ ਲਾਂਦੇ
ਸਨ ਤੇ ਥੇਵੇ ਝੜ ਪੈਂਦੇ ਸਨ, ਹੁਣ ਬਚਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ । ਅਸਾਂ ਹਨ
ਬਚਾਉਣ ਦੇ ਸੋਹਣੇ ਤੇ ਬਹੁਤੇ ਉਪਰਾਲੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ । ਮੋਹਰਾ ਕਸ਼ੀ ਨੂੰ ਤਾਂ
ਅਸੀਂ ਇਉਂ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕੰਧਾਂ ਉਤੇ ਰੰਗ ਥੱਪਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ।
ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਹ ਹੁਨਰ ਏਨਾ ਮਹੀਨ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਕੱਲ ਦੇ
ਉਸਤਾਦ ਕਾਗ਼ਜ਼ਾਂ ਉਤੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ । ਏਹਨਾਂ ਵੇਲਾਂ ਤੇ ਫੁਲਾਂ
ਵਿਚੋਂ, ਸਾਡੀ ਕੁਦਰਤ ਪ੍ਰਸਤੀ ਡੁਲ੍ਹ ਡੁਲ੍ਹ ਪੈ ਰਹੀ ਹੈ । ਏਸ ਹੁਨਰ ਸਦਕਾ,
ਸਾਡੇ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਸੋਹਜਸਵਾਦ ਤੇ ਬਿਰਤੀ ਦੀ ਕੋਮਲਤਾਦਾਬਹੁਪਤਾਲਗਦਾ
ਹੈ । ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਸੈਂਕੜੇ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀਆਂ ਗੁਫਾਂ ਵਿਚ ਹੁਨਰ ਸੰਭਾਲਿਆ
ਹੋਇਆ ਹੈ ਤੇ ਸੰਭਾਲਣ ਦੇ ਨਵੇਂ ਢੰਗ ਕੱਢੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ । ਅਜੰਤਾ
ਦਾ ਜਿੰਨਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਹੋਇਆ, ਓਨਾ ਪਹਿਲਾਂ ਨਹੀਂ
ਸੀ । ਇਕ ਤਾਂ ਚੀਜ਼ ਆਲ੍ਹਾ ਸੀ, ਦੂਜਾ ਸਿਆਣਿਆਂ ਹੱਥਾਂ ਤੇ ਸੂਝ ਵਾਲੇ
ਦਿਮਾਗਾਂ ਸਵਾਰਿਆ ਤੇ ਸੰਭਾਲਿਆ ਹੈ । ਓਸ ਹੁਨਰ ਦਿਆ ਕਾਰੀਗਰਾਂ
ਪਾਸੋਂ ਹੁਨਰ ਦੀਆਂ ਖੂਬ ਆਂ ਬਾਬਤ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖਾਈਆਂ ਗਈਆਂ
ਹਨ । ਰਸਾਲਿਆਂ ਵਿਚ ਮਜ਼ਮੂਨਾਂ ਦਾ ਹੜ੍ਹ ਆਇਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਰ
ਇਕ ਗੁਫਾ ਦੀਆਂ ਵਖਰੇ ਵਖਰੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ਤੋਂ ਫਟੋ ਲੀਤੀਆਂ ਤੇ ਛਾਪੀਆਂ
ਗਈਆਂ । ਏਸ ਪ੍ਰਚਾਰ ਸਦਕਾ, ਬੰਗਾਲ ਸਕੂਲ ਨੇ ਅਜੰਤਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਨਾ
ਲਈ । ਹਰਿਮੰਦਰ ਦੀ ਮੋਹਰਾ ਕਸ਼ੀ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਹਾਲੀਂ ਤਾਂ ਓਹੋ
ਉਪਰਾਲਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਵੱਡੇ ਬਾਬੇ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਅਸਥਾਨ
ਤੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਲਾਏ ਜਾਣ ਕਿਉਂਕਿ ਸੰਗਤਾਂ ਥਿੰਧੇ
ਹੱਥ ਫੇਰ ਦੇਦੀਆਂ ਹਨ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੱਚਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ । ਸ਼ੀਸ਼ਿਆਂ ਵਿਚੋਂ
ਹੁਨਰੀ ਸੈਆਂ ਖੂਬ ਦਮਕਣਗੀਆਂ । ਜੇ ਸਾਰਾ ਉਪਰਾਲਾ ਨਾ ਹੀ ਕਰਨਾ
੫੩