ਨਗਰਾਂ ਅਰ ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਬੇਰਵਾ,ਜੋ ਹੁਣ ਬਸਦੇ ਹਨ,ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾਂ ਹੈ।
Sultanpur.
ਕਸਬਾ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਕਦੀਮੀ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ; ਦਿਲੀਵਾਲੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹਾਂ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿਖੇ,ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਵਡਾ ਆਬਾਦ ਸੀ,ਅਤੇ ਅਸਰਾਫਾਂ ਅਰ ਹੋਰ ਕੋਮਾਂ ਦੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਜਾਗਾ ਸਾ। ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ,ਜੋ ਔਰੰਗਜੇਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹ,ਨਿਕੜੇ ਹੁੰਦਿਆ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਕਈ ਚਿਰ ਰਿਹਾ ਸਾ; ਇਸ ਲਈ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀਆਂ ਅਬਾਰਤਾ ਸਾਰੀਆਂ ਪੱਕੀਆਂ ਸੰਨ ;ਹੁਣ ਸਾਰਾ ਬੇਰਾਨ ਹੋਇਆਂ ਗਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪਰ ਕੋਈ ਕੋਈ ਹਵੇਲੀਆਂ ਅਰ ਘਰ ਅਜੇ ਵੀ ਹਨ,ਅਪਰ ਸ਼ਹਿਰਪਨਾਹ ਅਰ ਦਰਵੱਜਾ ਕੁਛ ਬੀ ਹੈ ਨਹੀਂ;ਅਗਲੀਆਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਅੰਬਾਰਤਾ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਪੱਕੀ ਸਰਾਂ ਰਹਿ ਬਜਾਰ ਹੱਟਾਂ ਬਸਦੀਆਂ ਹਨ। ਹੈ, ਮਡੇ ਕੁ ਬਜਰੂ ਗੋ ਬਸਦੀਆਂ ਹਨ।ਅਤੇ ਹਾਕਮ ਦੇ ਬੈਠਣ ਦੀ ਜਾਗਾ ਓਹੋ ਸਰਾਂ ਹੈ। ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਤੇ ਉੱਤਰ ਦੇ ਪਾਸੇ ਨੇੜੇ ਹੀ ਇਕ ਪਾਣੀ ਦੀ ਨਹਿਰ ਵਗਦੀ ਹੈ, ਜਿਹ ਨੂੰ ਕਾਲੀ ਬੇਈ ਆਖਦੇ ਹਨ;ਉਸ ਪੁਰ ਦੋ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਪੱਕੇ ਪੁਲ ਬੰਨੇ ਹੋਏ ਸੰਨ, ਹੁਣ ਓਹ ਦੋਨੋ ਟੁੱਟ ਫੁੱਟ ਗਏ ਹੋਏ ਹਨ; ਇਸ ਕਰਕੇ ਬਰਸਾਤ ਨੂੰ ਬੇੜੀ ਵਿਚ ਬੈਠਕੇ ਓਥੋਂ ਲੰਘਦੇ ਹਨ। ਬਿਆਹ ਦਾ ਦਰਿਆਓ ਓਥੋਂ ਪੰਜ ਕੋਹ ਉੱਤਰ ਦੇ ਪਾਸੇ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਤਲੁਜ ਸੱਤ ਕੋਹ ਦਖਣ ਦੀ ਵਲ ਹੈ,ਅਤੇ ਉਸੀ ਲਭੇ ਵਿਚ ਦੋਵੇਂ ਦਰਇਆਓ ਕੋਠੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
Bai ki Talwandi.
ਰਾਇ ਸੁਲਤਾਨ ਦੀ ਤਲਵੰਡੀ ਇਕ ਪਿੰਡ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਸਮੇ ਵਿਚ ਚੌਧਰੀ ਕਾਦਰਬਖਸ ਦੇ ਰਹਿਣ ਨਾਲ, ਜੋ ਫਤੇ ਸਿੰਘ ਆਹਲੁਵਾਲੀਏ ਦਾ ਦੀਵਾਨ ਸਾ, ਸ਼ਹਿਰ ਵਰਗੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਹਵੇ
