ਮਹਾਨ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇਣੇ, ਨਾਥ ਜੋਗੀਆਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਰਸਤਾ ਦਸਣਾ, ਠਗਾਂ ਤੇ ਪਖੰਡੀਆਂ ਨੂੰ ਸੋਧਣਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਬਿਆਨਦਾ ਹੋਇਆ ਕਵੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀਆਂ ਉਦਾਸੀਆਂ ਤੇ ਫਲਸਫੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਉਂਦਾ ਹੈ । | ਸਾਰੇ ਕਾਵਿ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਅਮਰ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੀ ਰਸ-ਭਿੰਨੀ ਸੁਗੰਧ ਆਉਂਦੀ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਉਤਪੰਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਪਾਠਕ ਬਦੋ-ਬਦੀ ਨਾਮ-ਰਸ ਵਿਚ ਰੱਤਾ, ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਦਾ ਅਗੰਮੀ ਅਨੰਦ ਮਾਣਨ ਲੱਗ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਪਾਪਾਂ ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੇ ਮਾਇਆ ਦੀ ਅਗਨੀ ਵਿਚ ਝੁਲਸਦੇ ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਤੇ ਬਾਣੀ ਸੀਤਲਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਸਦੀਵੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਬਖਸ਼ਦੀ ਹੈ । ਤੇ ਅਜੇਹੇ ਮਹਾਨ ਗਰ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਚਿਣ ਵਿਚ ਓਨੀ ਹੀ ਮਹਾਨ ਕਲਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਜੋ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ । ਬਾਲ-ਚੋਜ ਦਾ ਵਿਸ਼ ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਵੇਂ ਬਾਲ-ਨਾਨਕ ਦੀ ਅਨੁਪਮ ਛਬੀ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ :- ਛੇਤੀ ਬਹਿਣਾ ਸਿਖ ਗਏ, ਰਿੜ੍ਹਨ ਲਗ ਪਏ ਫੇਰ ਮਿਠੀਆਂ ਕਿਲਕਾਂ ਮਾਰਦੇ, ਹੁੰਦੀ ਜਦੋਂ ਉਸ਼ੇਰ । ਮਾਂ ਦੇ ਨੈਣੀ ਨੈਣ ਪਾ ਬੋਲਣ ਨਿੱਕੇ ਵਾਕ । ਠਰਦੀ ਅੰਦਰੋਂ ਅੰਬੜੀ, ਜਦੋਂ ਮਾਰਦੇ , ਹਾਕ । ਫਿਰ ਕੁਝ ਵੱਡੇ ਹੋਰ ਹੁਇ ਲਚਕ ਅਦਾਵਾਂ ਨਾਲ, ਤੁਰਦੇ ਨਾਲੇ ਬੋਲਦੇ, ਜੀਭਾਂ ਅਮੀ ਉਛਾਲ । ਕਵੀ ਦੀ ਕਲਾ ਸਿਖਰਾਂ ਨੂੰ ਜਾ ਛਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਕੋਹੜੀ ਦੀ ਝੁੱਗੀ ਵਿਚ ਗਏ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਉਸ ਲਈ ਪਿਆਰ ਝਲਕਦਾ ਦਿਖਾਂਦਾ ਹੈ । ਇੱਥੇ ਕਵੀ ਨੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੋਹੜੀ ਦੇ ਮਾਨਸਿਕ ਤੇ ਸਰੀਰਕ ਪੀਵਰਤਨ ਨੂੰ ਰੂਪਮਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਬੋਲੀ ਵਿਚ ਕਹਿਰਾਂ ਦਾ ਸੰਜਮ ਹੈ :- ਇਹ ਮਾਲਕ ਦੀ ਮਿਹਰ ਸੀ, ਇਹ ਮੌਲਾ ਦਾ ਪਿਆਰ ਮੌਲਿਆ, ਵਿਗਸਿਆ, ਵੁਠਿਆ, ਇਕ ਦਮ ਖਾਏ ਹੁਲਾਰ ਸੁਕਾ ਟੰਡ ਹਰਿ ਆਇਆ, ਪਤ ਝੜ ਬਣੀ ਬਹਾਰ ਕੰਡਿਆਂ ਕਲੀਆਂ ਕੱਢੀਆਂ, ਕਰਮ ਕਰੇ ਕਰਤਾਰ । ਇਨਾਂ ਸਤਰਾਂ ਵਿਚ ਆਏ ਸ਼ਬਦ-ਚਿੜ, ਸ਼ਬਦ-ਚਿੜੁ ਨਾ ਰਹਿ ਕੇ ਸਤਵਿਕ ਤਸਵੀਰ ਬਣ ਗਏ ਹਨ, ਓਸ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਜੋ ਨੁਰਾਨੀ ਪ੍ਰੀਤਮ ਦੀ 9t
