ਇਹ ਸਫ਼ਾ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਹੈ
(੩੫)
ਉੱਡ ਗਏ ਭੌਰ ਫੁਲਾਂ ਦੇ ਕੋਲੋਂ,
ਸਣ ਪਤਰਾਂ ਸਣ ਤਾਲੀਆਂ।
ਜੰਗਲ ਢੂੰਡਿਆ ਮੈਂ ਬੇਲਾ ਢੂੰਡਿਆ,
ਬੂਟਾ ਕਰ ਕਰ ਡਾਲੀਆਂ।
ਕਤਣ ਬੈਠੀਆਂ ਵਤ ਵਤ ਗਈਆਂ,
ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਖਸਮ ਸਮਾਲੀਆਂ।
ਸੇਈ ਰਾਤੀਂ ਲੇਖੇ ਪਈਆਂ,
ਜਿਕੇ ਨਾਲ ਮਿਤਰਾਂ ਦੇ ਗਾਲੀਆਂ।
ਜਿਤ ਤਨ ਲਗੀ ਸੋਈ ਤਨ ਜਾਣੇ,
ਹੋਰ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਸੁਖਾਲੀਆਂ।
ਕਹੇ ਹੁਸੈਨ ਫਕੀਰ ਸਾਈਂ ਦਾ,
ਬਿਰਹੋਂ ਤੁਸਾਡੇ ਜਾਲੀਆਂ।
ਧਾਰਮਕ ਤੇ ਸੁਧਾਰਕ ਕਵਿਤਾ ਤੋਂ ਹੁਣ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨ ਰਜ ਚੁਕੇ ਸਨ। ਹੁਣ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਮ (Reaction) ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ। ਅਕਬਰ ਦੇ ਵੇਲੇ ਦਮੋਦਰ ਨੇ ਹੀਰ ਲਿਖ ਕੇ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਧਾਰਮਕ ਲਹਿਰ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕਢਿਆ। ਦਮੋਦਰ ਦੀ ਹੀਰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਹੀਰ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਦਮੋਦਰ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਕਿੱਸਾ-ਲਹਿਰ ਦਾ ਮੋਢੀ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।
ਤੂੰ ਸਾਹਿਬ ਮੈਂ ਬਰਦੀ ਤੈਂਡੀ ਆਜਜ਼ ਨਾ ਅਜ਼ਮਾਏਂ।
ਵਿਚਾਰੀ ਨੂੰ ਚਾਰਾ ਕਿਹਾ ਤੂੰ ਆਪੇ ਕਰੇਂ ਕਰਾਏਂ।
ਸਭ ਕਿਛ ਤੈਂਡਾ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇ,ਮੈਥੋਂ ਜਾਣ ਛੁਪਾਏਂ।
ਕੈ ਕੁਦਰਤ ਕਹੀਂ ਦੀ ਸਾਹਿਬ,ਤੂੰ ਆਪੇ ਕਰੇਂ ਕਰਾਏਂ।
[ਦਮੋਦਰ]
