ਵਕਤ ਤੋਂ ਵਾਧੂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਤੇ ਛੁਟੀਆਂ ਦਫ਼ਤਰ ਦੇ ਕੰਮ ਦੇ ਅਰਥ ਲਾ ਦੇਣ ਦਾ ਉਸ ਨੂੰ ਇਵਜ਼ਾਨਾ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਸੀ ਮਿਲਦਾ । ਉਸ ਨੂੰ ਫਿਰ ਵੀ ਤੀਹ ਰੁਪੈ ਵਿਚ ਜਾਨ ਮਾਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਸੀ । ਉਹ ਬੜਾ ਰੋਇਆ । ਤੀਹ ਰੁਪੈ ਤਨਖ਼ਾਹ, ਇਕ ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਲਈ ਤੀਹ ਰੁਪੈ, ਇਕ ਮਜ਼ਦੂਰ ਦੀ ਆਮਦਨ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਘਟ । ਮਜ਼ਦੂਰ ਵੀ ਪੰਜਾਹ ਸਠ ਰੁਪੈ ਦੇ ਨੇੜੇ ਕਮਾ ਲੈਂਦਾ ਸੀ, ਫਰਕ ਤੇ ਕੇਵਲ ਇਹ ਹੀ ਸੀ ਨਾ ਕਿ ਉਹ ਬਾਊ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਸੀ ਤੇ ਦੂਜਾ ਮਜ਼ਦੂਰ । ਪਰ ਬਾਉ ਮਜ਼ਦੂਰ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਚੱਕੀ ਝੋਦਾ ਸੀ ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਮਗ਼ਜ਼ ਪਚੀ ਕਰਦਾ ਸੀ । ਉਹ ਜ਼ੁਲਮ ਸੀ ਤੇ ਇਸ ਜੁਲਮ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਉਸ ਦਾ ਮਨ ਬਗ਼ਾਵਤ ਕਰ ਉਠਿਆ । ਉਹ ਰੋਇਆ ਤੇ ਮਿੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਵੇਖ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਰੋਣ ਵਧੇਰੇ ਹੀ ਨਿਕਲ ਗਿਆ । ਉਸ ਰੋਣ ਪਿਛੋਂ ਉਸ ਦਾ ਮਨ ਕੁਝ ਹੌਲਾ ਹੋ ਗਿਆ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਸੀ । ਉਸ ਨੇ ਹੰਭਲਾ ਮਾਰ ਕੇ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਸੁਧਾਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਇਮਤਿਹਾਨਾਂ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਕੇ ਅਫ. ਏ., ਫਿਰ ਬੀ. ਏ. ਤੇ ਆਖਰ ਐਮ. ਏ. ਪਾਸ ਕਰ ਲਿਆ । ਦਫ਼ਤਰ ਦੀ ਕਲਰਕ ਛੱਡ ਕੇ ਉਹ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਲਗ ਗਿਆ । ਹੁਣ ਉਸ ਦੀ ਤਲਬ ਵੱਧ ਗਈ ਸੀ, ਪਰ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਵੀ ਉਹ ਇਕ ਦੇ ਥਾਂ ਤਿੰਨ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ।
ਕਾਲਜ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦੋ ਸਾਲ ਹੋ ਗਏ । ਤਨਖ਼ਾਹ ਵਧ ਸੀ , ਕੰਮ ਕਾਫ਼ੀ ਸੀ, ਪਰ ਇਥੇ ਐਤਵਾਰ ਤੇ ਛੁਟੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਈ ਗੱਲ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਕਾਲਜ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਸੰਸਥਾ ਸੀ । ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਕਈਆਂ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰ ਕੇ ਖੋਹਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਜਾਂ ਤੇ ਆਪਣੀ ਕੌਮ ਤੇ ਧਰਮ ਦਾ ਪਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਂ ਹੋਰਨਾਂ ਕੌਮਾਂ ਤੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਪਰਚਾਰ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ । ਇਹਨਾਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿਚ ਤਨਖ਼ਾਹ ਘਟ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਰਸ਼ੀਦ ਵਧੇਰੀ ਤਨਖ਼ਾਹ ਦੀ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਗੌਰਮਿੰਟ ਕੋਲੋਂ ਗਰਾਂਟ ਵਧੇਰੀ ਲਈ ਜਾਵੇ ।
ਉਹ ਇਹੋ ਜਹੇ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਹੀ ਸੀ, ਜਿਥੇ ਤਨਖਾਹ ਦਿੱਤੀ ਘਟ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਪਰ ਰਸ਼ੀਦ ਗੌਰਮੰਦ ਗਰੇਡ ਦੀ ਤਨਖ਼ਾਹ ਦੀ ਲੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ । ਇਸ ਕਾਲਜ 'ਚ ਤਨਖ਼ਾਹ ਕਦੇ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਮਿਲੀ । ਜਦ ਕਦੇ ਸਟਾਫ ਤਨਖ਼ਾਹ ਦਾ ਚੀਕ ਪੁਕਾਰ ਕਰਦਾ । ਉਸ ਨੂੰ ਤੀਹ ਤੀਹ ਰੁਪੈ ਦਾ ਚੈਕ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ । ਕਦੇ
੧੧o
