ਗਵਾਚਿਆ ਡੱਡੂ
"ਉਏ, ਲਿਆ ਉਏ, ਬਚ੍ਹੀ, ਦੋ ਇੱਟਾਂ ਫੜਾ ਜ਼ਰਾ!" ਮਿਸਤਰੀ ਨੇ ਕੰਮ ਮੁਕਾਉਣ ਦੇ ਰੌਂਅ 'ਚ ਬਾਰਾਂ ਕੁ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਅਵਾਜ਼ ਮਾਰੀ। ਪਰ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ ਬਚ੍ਹੀ 'ਮਸਾਲਾ' ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਡੱਡੂ ਫੜਨ 'ਚ ਮਸਤ ਸੀ।
"ਉਏ, ਕਮਲਿਆ, ਤੈਨੂੰ ਸੁਣਦਾ ਨੀ!" ਮਿਸਤਰੀ ਨੇ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਦੂਜੀ ਆਵਾਜ਼ ਮਾਰੀ ਤਾਂ ਬਚ੍ਹੀ ਦਾ ਧਿਆਨ ਉਸ ਵੱਲ ਹੋਇਆ। "ਕੀ ਐ?" ਬਚ੍ਹੀ ਵੀ ਖਿਝ ਕੇ ਬੋਲਿਆ।
"ਲੱਗਦਾ ਕੀ ਦਾ!........... ਤੈਨੂੰ ਕਿਹੈ, ਦੋ ਇੱਟਾਂ ਫੜਾ ਦੇ, ਕੰਮ ਮੁੱਕਦਾ ਹੋਵੇ।" ਕੰਧ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਇੱਟਾਂ ਦੇ ਦੋ ਟੋਟੇ ਥੜਦੇ ਸਨ, ਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਇੱਟਾਂ ਲਈ ਉਹ ਕਿਸੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਦਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਸੀ ਛੁਡਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ।
ਬਚੀ ਅਣਮੰਨੇ ਮਨ ਨਾਲ ‘ਛੱਪੜੀ' 'ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਿਆ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਚਿਣ ਕੇ ਲਾਏ ਇੱਟਾਂ ਦੇ ਢੇਰ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ ਇੱਟਾਂ ਚੁੱਕ ਕੇ ਉਸਨੇ ਮਿਸਤਰੀ ਨੂੰ ਫੜਾ ਦਿੱਤੀਆਂ।
ਕੰਮ ਪੂਰਾ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੀ ਮਿਸਤਰੀ ਨੇ ਰੀਝ ਨਾਲ ਕੰਧ ਵੱਲ ਵੇਖਿਆ, ਤੇ ਉਸਦੇ ਚਿਹਰੇ ਤੇ ਤਸੱਲੀ ਭਰੀ ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਫੈਲ ਗਈ।
ਬਚ੍ਹੀ ਫਿਰ ਛੱਪੜੀ 'ਚ ਜਾ ਵੜਿਆ। ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਉਹਨੂੰ ਡੱਡੂ ਨਜ਼ਰੀਂ ਪੈਂਦਾ, ਉਹ ਉੱਥੇ ਹੀ ਹੱਥ ਮਾਰਦਾ। ਪਰ ਡੱਡੂ ਟਪੂਸੀ ਮਾਰ ਜਾਂਦਾ, ਜਾਂ ਪਾਣੀ ਹੇਠਾਂ ਕਿਧਰੇ ਗਵਾਚ ਜਾਂਦਾ। ਭਾਵੇਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਇੱਕ-ਦੋ ਵਾਰ ਡੱਡੂ ਬਚ੍ਹੀ ਦੇ ਹੱਥ ਆ ਵੀ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਉਹਨੇ ਉਸਨੂੰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਕੇ ਮੁੜ ਲੱਭਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਹਨੂੰ ਮਜ਼ਾ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਪਰ, ਕਦੇ ਮਿਸਤਰੀ, ਤੇ ਕਦੇ ਮਜ਼ਦੂਰ, ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਕੰਮ ਕਹਿ ਕੇ ਉਹਦਾ ਮਜ਼ਾ ਕਿਰਕਿਰਾ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।
ਦੁਪਹਿਰ ਨੂੰ ਮਿਸਤਰੀ ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਰੋਟੀ ਖਾਣ ਬੈਠ ਗਏ। ਬਚ੍ਹੀ ਹਾਲੀਂ ਵੀ ਡੱਡੂ ਫੜਨ 'ਚ ਵਿਅਸਤ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਮਿਸਤਰੀ ਨੇ ਵੇਖਿਆ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਨਾਲ ਬੈਠੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, "ਇਹਨੂੰ ਮਾਰੀਂ'ਵਾਜ਼, ਪਾਗਲ ਜਿਹੇ ਨੂੰ!...........ਨਾ ਰੋਟੀ ਦਾ ਧਿਆਨ, ਨਾ ਕਾਸੇ ਹੋਰ ਦਾ!"
ਮਜ਼ਦੂਰ ਆਵਾਜ਼ ਮਾਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਆਪ ਉੱਠ ਕੇ ਬਚ੍ਹੀ ਨੂੰ ਬਾਹੋਂ ਫੜ ਲਿਆਇਆ।
ਬਚ੍ਹੀ ਨੂੰ ਤੇਜ਼-ਤੇਜ਼ ਰੋਟੀ ਖਾਂਦਿਆਂ ਵੇਖ ਕੇ ਮਿਸਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਮਗਰ ਪਿਐ ਕੋਈ! ਰੋਟੀ ਤਾਂ 'ਰਾਮ ਨਾਲ ਖਾ ਲੈ!"
32/ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ