10
(Froeval) ਅਤੇ ਹਰਬਰਟ (Herbart) ਜਿਹੇ ਉਨ੍ਹੀਵੀਂ ਸਦੀ ਅਤੇ ਪਿਛੋਂ ਦੇ
ਸਿਖਿਆ ਸ਼ਾਸਤੀਆਂ ਨੇ ਏਸ ਮੁੱਖ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ ਅਤੇ ਫੈਲਾਇਆ ਕਿ
ਬਾਲਕ ਦਾ ਭਰਨ ਪੋਸ਼ਨ ਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਕਿਸੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਲਈ
ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਸਗੋਂ ਬਾਲਕ ਦਾ ਿਜੀ ਮਹਤਵ ਇਸੇ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਅਤੇ
ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਹੈ । ਸਾਡੇ ਆਪਣੇ ਜੁਗ ਵਿਚ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਵੱਡੇ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ਰ ਅਤੇ
ਸਿਖਿਆ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਜਾਨ ਛੇਵੀ (John Dewey) ਨੇ ਬਾਲਕ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਿਖਿਆ
ਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਰੂਪ ਅਤੇ ਬਲ ਦਿੱਤਾ | ਜੋ ਅੱਜ ਨਵੀਂ
(New Education) ਜਾਂ ਆਧੁਨਿਕ ਸਿਖਿਆ (Modren
tion) ਤੋਂ ਪਰਚਲਤ ਹੈ ਤੇ ਡੇਢ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਪਰੇਰਤ ' ਤੇ ਲੜਤ
ਉਸ ਦੀ ਇਹ ਖਾਹਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਲ
ਹੀ ਆਦਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ
ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਸਿਖਿਆ
ਵਿਚ ਬਾਲਕਾਂ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀਤਵ ਦਾ ਉਨਤੀ
ਜਿਨਾ
ਵਡਿਆਂ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀਤਵ ਦਾ ਸਮਾਜ ਵਿਚ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ
ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾਲ ਬਾਲਕਾਂ ਦੇ ਾ ਸੁਭਾ ਅਤੇ ਮੰਗਾਂ ਦਾ ਅਨੇਕ
ਮਨੋ ਵਿਗਿਆਨਕਾਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੇ ਅਧਿਅਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਮ ਲੋਕ
ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਨ ਤੇ ਜਾਣਨ ਲੱਗੇ ।
ਨਮੂਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ । ਇਸ ਲਈ ਵੱਡਿਆਂ
ਹੁਭਾਓ ਅਤੇ ਮੰਗਾਂ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਨਹੀਂ
1. ਬਾਲਕ ਵੱਡਿਆਂ ਦਾ ਇਕ ਨਿੱਕਾ
ਦੇ ਸੁਭਾਵ ਅਤੇ ਮੰਗਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾ ਕੇ ਉਸ ਦੇ
ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ । ਉਸ ਦਾ ਮਨ ਅਤੇ ਆਚਰਨ, ਉਸ ਦੇ ਤੌਰ ਤਰੀਕੇ ਅਤੇ
ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਢੰਗ ਉਸ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰ ਸਿਆਣਿਆਂ (ਲੋਕਾਂ) ਨਾਲੋਂ
ਉਤਨੇ ਹੀ ਵਧੇਰੇ ਹਨ ਜਿਨਾ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਅਤੇ ਕਪੜੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਇਕ
ਸਾਲ ਦਾ ਬੱਚਾ ਵੀਹ ਸਾਲ ਦੇ ਜੁਆਨ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਦਾ ਵੀਹਵਾਂ ਭਾਗ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦਾ
ਉਸ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਬਿਲਕੁਲ ਭਿੰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤਰ ਕੇਵਲ ਮਾਤਰਾ ਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ
2. ਹਰ ਬਾਲਕ ਇਕ ਅਨੂਠਾ ਪਾਣੀ (Unique being) ਹੈ ।
ਵਿਅਕਤਕ ਵਿਭਿਨਤਾ (Individual Differences) ਬਾਲਕਾਂ ਵਿਚ ਉਹ
ਉਨੀ ਹੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਜਿਨੀ ਵੱਡਿਆਂ (ਢਾਂ) ਵਿਚ । ਇਹ ਪਰਚਲਤ ਧਾਰਨ
