"ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼-ਨਿਕਾਲਾ ਮਿਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਬੱਚੀ" ਸਾਗਰ ਦੂਰ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਲ ਤਕਣ ਲਗ ਜਾਂਦਾ। ਪਰ ਪ੍ਰੀਨਾਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗਲਾਂ ਦੀ ਕਖ ਸਮਝ ਨਾ ਆਉਂਦੀ।
ਕਦੇ ਆਥਣ ਦੇ ਖਾਓ ਪੀਓ ਮਗਰੋਂ ਸਾਗਰ ਪ੍ਰੀਨਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕਿਸੇ ਚਟਾਨ ਉਤੇ ਚੜ੍ਹ ਜਾਂਦਾ। ਕਿਸੇ ਸਿਲ ਨੂੰ ਢੋ ਲਾ ਕੇ ਦੋਵੇਂ ਜਣੇ ਨੀਲੇ ਪਾਣੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਉਭਰਦੇ ਚੰਨ ਨੂੰ ਤਕਦੇ— ਫੇਰ ਸਾਗਰ ਪ੍ਰੀਨਾਂ ਨੂੰ ਝੋਲੀ ਵਿਚ ਬਹਾ ਲੈਂਦਾ। ਉਹਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਤੇ ਪਤਨੀ ਚੇਤੇ ਆ ਜਾਂਦੇ ਤੇ ਅੱਖਾਂ ਸਿਮ ਆਉਂਦੀਆਂ। ਚੰਨ ਸਰਕਦਾ ਸਰਕਦਾ ਉਤਾਂਹ ਆ ਜਾਂਦਾ। ਚੰਨ ਦੇ ਦਾਗ਼ਾਂ ਨੂੰ ਤਕ ਕੇ ਪ੍ਰੀਨਾਂ ਪੁਛਦੀ:—
"ਬਾਪੂ! ਉਹ ਕੀ ਏ ਕਾਲਾ ਕਾਲਾ ਚੰਨ ਦੀ ਹਿੱਕ ਵਿਚ?"
"ਉਹ ਤੇਰੀ ਮਾਂ ਹੈ ਪੁੱਤਰ— ਚਰਖਾ ਪਈ ਕਤਦੀ ਏ।" ਮੋਟੇ ਮੋਟੇ ਅਥਰੂ ਢਲਕ ਕੇ ਸਾਗਰ ਦੀ ਚਿੱਟੀ ਦਾੜ੍ਹੀ ਉਤੇ ਲਿਸ਼ਕ ਉਠਦੇ।
ਸਾਗਰ ਬਹੁਤਾ ਕਰ ਕੇ ਬੰਦਰਗਾਹ ਦੇ ਨੇੜੇ ਤੇੜੇ ਹੀ ਮੱਛੀਆਂ ਵੇਚਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਜਹਾਜ਼ੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਮੁਸਾਫ਼ਰਾਂ ਵਲ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਉਹ ਕਿਉਂ ਕਿੰਨਾ ਕਿੰਨਾ ਚਿਰ ਨੀਝ ਗੱਡੀ ਰਖਦਾ। ਮੱਛੀਆਂ ਦੀ ਛਾਬੜੀ ਭੋਂ ਤੇ ਧਰ ਕੇ ਜੈਟੀਓਂ ਪਰੇ ਹਟਦੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸੱਧਰ ਨਾਲ ਤਕਦਾ। ਦੂਰ..... ਦੂਰ...... ਹੋਰ ਦੂਰ ਹੁੰਦੇ ਜਹਾਜ਼ ਵਿਚ ਜੀਕਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਦੇ ਟੋਟੇ ਪਾ ਕੇ ਭੇਜਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ।
ਕਈ ਵਾਰ ਸਾਗਰ ਬੌਰਿਆਂ ਵਾਂਗੂ ਵਿਛੜਦੇ ਮੁਸਾਫ਼ਰਾਂ ਅਗੇ ਆਪਣੀਆਂ ਮੱਛੀਆਂ ਕਰ ਕੇ ਆਂਹਦਾ, "ਲੈ ਜਾਓ— ਘਟ ਪੈਸੇ ਦੇ ਛਡਿਆ ਜੇ— ਚਲੋ ਚਕੋ ਪੈਸੇ ਪੈਸੇ— — ਇਹ ਵਡੇ ਵਡੇ ਮੱਛ— — ਇਹ ਮੇਰੀਆਂ ਸੁਗਾਤਾਂ। ਓਥੇ ਲੈ ਜਾਓ ਜਿਥੇ ਤੁਸਾਂ ਜਾਣਾ ਹੈ- - ਪਰਦੇਸੀਓ- ਮੁਸਾਫ਼ਰੋ।
☆☆☆☆
੪੫
