ਕੈਲੇ ਦੀ ਬਹੂ
ਗੱਜਣ, ਚੰਨਣ ਤੇ ਕੈਲਾ ਤਿੰਨ ਭਰਾ ਸਨ। ਮਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਅੱਸੀਆਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋਣੀ ਹੈ। ਗੱਜਣ ਹੋਰੀਂ ਭੈਣ-ਭਾਈ ਤਾਂ ਅੱਠ ਨੌਂ ਸਨ, ਪਰ ਕੋਈ ਕਿਵੇਂ ਤੇ ਕੋਈ ਕਿਵੇਂ, ਬਾਕੀ ਹੁਣ ਉਹੀ ਸਨ ਤਿੰਨੇ। ਗੱਜਣ ਬੁਢਾਪੇ ਵਿੱਚ ਪੈਰ ਧਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਚੰਨਣ ਚਾਲੀ ਤੋਂ ਉੱਤੇ ਤੇ ਕੈਲਾ ਪੈਂਤੀਆਂ ਤੋਂ ਉੱਤੇ ਸੀ। ਮਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੁੰਦੀ ਕਿ ਕੈਲਾ ਤਾਂ ਉਹਦੀ ਪਿਛਲੇ ਪਹਿਰੇ ਦੀ ਔਲਾਦ ਹੈ। ਪੇਟ ਘਰੋੜੀ ਦਾ।
ਪਿਓ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਅਮਲੀ ਸੀ, ਪੂਰੇ ਤੌਰ ਦਾ। ਪੰਜ ਤੋਲਿਆਂ ਦੀ ਭਰੀ ਡੱਬੀ ਨੂੰ ਅੱਠਵਾਂ ਦਿਨ ਨਹੀਂ ਸੀ ਖੁੰਝਣ ਦਿੰਦਾ। ਫ਼ੀਮ ਖਾਣ ਦਾ ਉਹਦਾ ਕੋਈ ਬੰਧੇਜ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਹਾਨੀਸਾਰ-ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਜਿੱਦਣ ਇਕੱਠੀ ਫ਼ੀਮ ਲਿਆਉਂਦੀ, ਇੱਕੋ ਜਿੰਨੇ ਭਾਰ ਦੇ ਮਾਵੇ ਕਰ ਕੇ ਰੱਖ ਲੈਂਦੀ, ਜਿਵੇਂ ਉਹਦੇ ਹੱਥ ਹਾੜੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਇੱਕ ਮਾਵਾ ਤੜਕੇ, ਇੱਕ ਆਥਣੇ ਡਾਲੀ-ਬੰਨ੍ਹਵਾਂ ਉਹਨੂੰ ਦਿੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ।
ਪਿਓ ਫ਼ੀਮ ਖਾਂਦਾ ਸੀ ਤੇ ਗੱਜਣ ਨੇ ਸ਼ਰਾਬ ਮੂੰਹੋਂ ਮੁਸਲੀ ਅੰਨ੍ਹੀਂ ਕਰ ਰੱਖੀ ਸੀ। ਗੱਜਣ ਸ਼ਰਾਬ ਵਿੱਚ ਅੰਨ੍ਹਾ, ਸੋਤੇ, ਜਦ ਘਰ ਮੁੜ ਕੇ ਵਿਹੜਕੀਵਾਰ ਵੜਦਾ ਲਲਕਾਰ ਕੇ ਕਹਿੰਦਾ- "ਚੱਕ ਦੂੰ ਤੇਲ 'ਚੋਂ ਕੌਡੀ!" ਤਾਂ ਮਾਂ ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਹੱਥ ਮਾਰ ਕੇ ਥਾਏਂ ਬੈਠ ਜਾਂਦੀ। ਬਾਹਰ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਪਿਓ ਪੁੱਤਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਫ਼ਲੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਭੰਨੀ। ਖੇਤੀ ਖਸਮਾਂ ਸੇਤੀ। ਹਿੱਸੇ ਠੇਕੇ ਵਾਲੇ ਤਾਂ ਕੱਖ ਵੀ ਪੱਲੇ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦੇ। ਗਹਿਣੇ ਧਰ ਕੇ ਆਏ ਸਾਲ ਉਹ ਨਵਾਂ ਕਿਆਰ ਚੱਬ ਦਿੰਦੇ। ਪੂਰੀ ਸੱਠ ਘੁਮਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ਸੀ। ਜਦ ਪਿਓ ਮਰਿਆ, ਵੀਹ ਘੁਮਾਂ ਹੀ ਬਾਕੀ ਰਹਿ ਗਈ। ਮਾਂ ਨੇ ਸੁੱਖ ਦਾ ਸਾਹ ਲਿਆ। ਪਤੀ ਕਾਹਦਾ ਸੀ, ਘਰ ਨੂੰ ਘੀਸ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਚੰਗਾ ਹੋਇਆ ਮੁੱਕ ਗਿਆ।
ਗੱਜਣ ਦੇ ਪਿਓ ਨੂੰ ਸਾਰਾ ਪਵੇਹਾ ਜਾਣਦਾ ਸੀ। ਗੱਜਣ ਨੂੰ ਸਾਕ ਵਾਲੇ ਆਉਂਦੇ ਤੇ ਮੁੜ ਜਾਂਦੇ ਤੇ ਫਿਰ ਚੰਨਣ ਦੀ ਗੱਲ ਸ਼ਰੀਕੇ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਸਿਰੇ ਨਾ ਚੜ੍ਹਨ ਦਿੱਤੀ। ਘਰ ਵਿੱਚ ਭੁੱਖ ਵੱਸੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਦਾਣੇ ਉਹ ਤੌੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਪਟੜੀ ਫੇਰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅਮਲੀ ਘਰ ਦੀ ਬੂ ਮੱਚੀ ਹੋਈ ਸੀ।
ਚੰਨਣ ਨੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਮਾਂ ਨਾਲ ਸਲਾਹ ਕੀਤੀ-
"ਗੱਜਣ ਦੀ ਗੱਲ ਤਾਂ ਸੌ ਕੋਹੀਂ ਦੂਰ ਗਈ। ਮੇਰੀ ਵੀ ਛੱਡ। ਕੈਲੇ ਨੂੰ ਜੇ ਆਪਾਂ ਵਿਆਹ ਲੀਏ ਤਾਂ ਜਾਂਦੀ ਵਾਰ ਦਾ ਮਾਂ ਤੂੰ ਤਾਂ ਸੁਖ ਭੋਗ ਲੇਂ।"
ਦੋ ਵੱਡੇ ਅਜੇ ਮਲੰਗ ਬੈਠੇ ਸਨ। ਕੈਲੇ ਨੂੰ ਪੁੰਨ ਦਾ ਸਾਕ ਕਿੱਥੇ?
ਕੈਲੇ ਦੀ ਬਹੂ
111
