ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ
'ਛਠਮ ਪੀਰ ਬੈਠਾ ਗੁਰੂ ਭਾਰੀ॥'
ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਦੀ ਜਨਮ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਘਰ 19 ਜੂਨ 1595 ਈ, ਨੂੰ ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਜੀ ਦੀ ਕੁਖੋਂ ਹੋਇਆ। ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਜਹਾਂਗੀਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਬਣ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਪਿਤਾ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਭਲੀ ਭਾਂਤੀ ਜਾਣੂ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਬਾਲ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਈ- ਲਿਖਾਈ ਦੇ ਨਾਲ ਯੋਧਾ ਵੀ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਬਾਲ-ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਘੋੜ-ਸਾਵਰੀ, ਤੈਰਾਕੀ, ਪਹਿਲਵਾਨੀ ਤੇ ਹੋਰ ਸਰੀਰਕ ਕਸਰਤਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਇਆ। ਇਸ ਤਰਾਂ ਉਹ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਅਕਤੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬਹਾਦਰ ਅਤੇ ਤਕੜੇ ਜੁੱਸੇ ਦੇ ਮਾਲਕ ਵੀ ਬਣੇ। ਉਹ ਆਪ ਵੀ ਬਹਾਦਰੀ ਭਰੇ ਕਾਰਨਾਮੇ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਸਰੀਰਕ ਕਸਰਤਾਂ ਕਰਵਾਉਂਦੇ। ਗੁਰੂ ਪਿਤਾ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਮੋੜ ਦਿੱਤਾ। ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਭਗਤੀ ਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਸੁਮੇਲਬਣੀ ਅਤੇ ਮੁਗਲਾਂ ਨਾਲ ਲੜਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਅਦਭੁੱਤ ਸਾਹਸ ਤੇ ਵੀਰਤਾ ਦਿਖਾਈ।
ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਨੇ ਤਿਲਕ ਲਾਉਣ ਅਤੇ ਸੇਲੀ ਟੋਪੀ ਦੀ ਰਸਮ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਤਲਵਾਰ ਵੀ ਪਹਿਨਾਈ ਜਾਵੇ। 25 ਮਈ 1606 ਈ. ਨੂੰ ਗੁਰੂਆਈ ਦੀ ਇਸ ਰਸਮ ਮੌਕੇ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਅਮਲੀ ਜਾਮਾ ਪਹਿਨਾਇਆ ਅਤੇ ਦੋ ਤਲਵਾਰਾਂ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤੀਆਂ। ਇੱਕ ਤਲਵਾਰ 'ਪੀਰੀ' ਦੀ ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਸੀ ਕਿ ਇਹ
ਤਲਵਾਰ ਅਧਿਆਤਮਿਕਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਦੂਜੀ ਤਲਵਾਰ ਨੂੰ 'ਮੀਰੀ' ਦੀ ਤਲਵਾਰ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਜੋ ਕਿ ਸੰਸਾਰਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਇਸ ਤਰਾਂ 'ਭਗਤੀ ਤੇ ਸ਼ਕਤੀ' ਇਕੋਂਠੀਆਂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਿੱਖ ਹੁਣ ਧਾਰਮਿਕ ਵੀ ਸਨ ਅਤੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਤਲਵਾਰ ਲੈ ਕੇ ਘੋੜ-ਸਵਾਰੀ ਵੀ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਤਰਾਂ 'ਸੰਤ ਸਿਪਾਹੀ' ਦਾ ਨਵਾਂ ਸੰਕਕਲਪ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਇਆ। ਇਸ ਤਰਾਂ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨਿਡਰ ਹੋਂ ਕੇ ਮੁਗਲ ਸਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਜੁਲਮ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਲੱਗੀ।
70
