ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਨੇ ਸਿੱਖ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਸੁਨੇਹੇ ਭੇਜੇ ਕਿ ਉਹ ਦਸਵੰਧ ਦੇ ਵਿੱਚ ਪੈਸੇ ਨਾਲ ਹਥਿਆਰ, ਘੋੜੇ ਆਦਿ ਵੀ ਭੇਜਣ ਤਾਂ ਕਿ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਮੋਰਚਾ ਖੋਲਿਆ ਜਾਵੇ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਫੌਜ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ, ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਜੰਗੀ ਮਸ਼ਕਾਂ ਕਰਾਉਂਦੇ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੰਦੇ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਨਗਰੀ ਦੀ ਸੁਰੌਖਿਅਤਾ ਲਈ 'ਲੋਹਗੜ' ਕਿਲੇ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਬਹਾਦਰ ਨੌਜੁਆਨ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਭੇਦ-ਭਾਵ ਤੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਕਿਲਿਆਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸ਼ਾਹੀ ਚਿੰਨ ਧਾਰਨ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ 'ਸੱਚਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹ' ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ। ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਕੰਨਿਘਮ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਸੈਨਾ ਵਿੰਚ 800 ਘੋੜੇ, 300 ਘੋੜਸਵਾਰ, 60 ਤੋਪਚੀ ਸਨ। ਜਿਹੜੇ ਲੜਾਈ ਦੇ ਹਰ ਪੱਖ ਤੋਂ ਮਾਹਰ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਜੋ ਵੀ ਲੜਾਈਆਂ ਲੜੀਆਂ ਉਹ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਬਚਾਅ ਲਈ ਹੀ ਸਨ।
ਗੁਰੂ ਹਰ ਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਹਰਿਮੈਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ 'ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ' ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਦੀ ਉਸਾਰੀ 1608 ਈ. ਵਿੱਚ ਕਰਵਾਈ। ਇਸ ਦੀ ਸਾਰੀ ਉਸਾਰੀ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ, ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪ ਕੀਤੀ। ਕਿਸੇ ਮਿਸਤਰੀ ਦੀ ਇਸ ਉਸਾਰੀ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਨਹੀਂ ਲਈ ਗਈ। ਸਵੇਰ ਵੇਲੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀ ਸਰੀਰ ਸੋਧਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਤੋਂ ਬਾਦ ਗੁਰੂ ਜੀ ਭਗਤੀ ਕਰਦੇ। ਸਵੇਰੇ ਸ਼ਾਮ ਸ਼ਬਦ ਕੀਰਤਨ ਹੁੰਦਾ। ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀਆਂ। ਦਿਨ ਵੇਲੇ ਸਰੀਰਕ ਅਭਿਆਸ ਪਰੇਡ, ਘੋੜ ਸਵਾਰੀ ਸ਼ਿਕਾਰ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ। ਬਿਧੀ ਚੰਦ, ਭਾਈ ਪਿਰਾਣਾ, ਪਿਆਰਾ ਆਦਿ ਕੋਲ ਘੋੜ ਸਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਹੁੰਦਾ। ਰਾਜਿਆਂ ਵਾਂਗ ਗੁਰੂ ਜੀ ਤਖਤ 'ਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਸਾਰੇ ਕੌਤਕ ਦੇਖਦੇ ਅਤੇ ਭੇਟਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੇ। ਇਸ ਤਰਾਂ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਲਈ ਸਭਾਵਾਂ ਕਰਨ ਦਾ ਸਥਾਨ ਬਣ ਗਿਆ। ਅੱਜ ਵੀ ਹਰ ਸਿੱਖ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਸੀਸ ਨਿਵਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਕਾਲ-ਤਖਤ 'ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਸ਼ਰਧਾ ਵਿਅਕਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮਾੜੇ ਚੱਲਦੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਮੀਰ ਮੰਨੂੰ ਤੇ ਜ਼ਕਰੀਆ ਖ਼ਾਨ ਆਦਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਸਿਰਾਂ ਦੇ ਮੁੱਲ ਤਹਿ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਘੱਲੂਘਾਰਿਆਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਇੱਥੇ ਹੀ ਸਿੱਖ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਕੇ 'ਗੁਰਮਤਾ' ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ 'ਸਰਬਤ ਖਾਲਸੇ' ਦੀਆਂ ਬੈਠਕਾਂ ਕਰਦੇ ਸਨ।
ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪਿੱਛੋਂ ਬੇਸ਼ੱਕ ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੇ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਖਿਲਾਫ ਕੋਈ ਬੰਦਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਲਗਾਈ। ਸਗੋਂ ਕਈ ਵਾਰ ਮਿੱਤਰਤਾਪੂਰਨ ਸ਼ਿਕਾਰ
71
