(੪) ਜ਼ਰਦੀ ਮਿੱਟੀ-ਇਕ ਕਿਸਮ ਦੀ ਗਾਚਣੀ। ਏਹ ਸਿਲ
ਉਤੇ ਘਸਾਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ । ਏਹਦਾ ਬਹੁਤਾ ਕਜ਼ੀਆ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ। ਸੀ
ਪੀਲਾ ਰੰਗ ਹੋਂਦਾ ਸੀ।
(੫) ਨੀਲਾ ਰੰਗ-ਲਾਡਵਰਦ ਜੋ ਪੌਡਰ ਵਾਂਗ ਹੋਂਦਾ ਹੈ, ਓਸ
ਵਿਚ ਸਰੇਸ਼ ਪਾ ਕੇ ਵਰਤਦੇ ਸਨ ।
(੬) ਸਫੈਦ-ਸੰਗਿ ਮਰਮਰ ਦੀਆਂ ਕੱਤਲਾਂ (ਕੰਕਰਾਂ ਕਹਿ ਲਵੋ)
ਸਾੜ ਕੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਭਿਓਂਦੇ ਸਨ । ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਲੀ ਦੇ ਵੱਟੇ ਭੇਵੀਂਦੇ
ਹਨ । ਫੇਰ ਪੁਣਦੇ ਤੇ ਓਸ ਥਲੇ ਜਿਹੜਾ ਦਹੀਂ ਜਿਹਾ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ,
ਓਹਨੂੰ ਕੰਮ ਵਿਚ ਲਿਆਉਂਦੇ ਸਨ । ਇਹ ਡੋਗਾ ਵੀ ਕਹਾਉਂਦਾ ਸੀ।
ਸਿਵਾਏ ਸਾਵੇ ਰੰਗ ਦੇ, ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਰੰਗ ਏਸ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਹਲਕੇ ਭਾਰੇ
ਕਰਦੇ ਤੇ ਸਾਵੇ ਨੂੰ ਜ਼ਰਦੀ ਮਿਟੀ ਨਾਲ । ਏਹਨਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟ ਇਕ ਲਹੂ
ਵਾਂਗ ਲਾਲ ਹੋਂਦਾ ਸੀ ਤੇ ਉਹਨੂੰ ਕੁਝ ਖੁਸ਼ਕ ਪਲੱਸਤਰ ਉਤੇ ਲਾਂਦੇ ਸਨ।
ਸ਼ਿੰਗ੍ਰਫ ਨੂੰ ਸੰਰੇਸ਼ ਪਾ ਕੇ ਬਣਾਂਦੇ ਸਨ । ਇਹ ਰੰਗ ਭਾਈ ਬਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ
ਨੇ ਵਿਚਲੀ ਛੱਤੇ, ਚੜ੍ਹਦੇ ਬੰਨੇ ਵਰਤਿਆ ਤੇ ਏਹ ਰੰਗ, ਰੋਗਨ ਦਾ
ਭੁਲੇਖਾ ਪਾ ਦੇਂਦਾ ਹੈ ।
ਜੜਤਕਾਰੀ
ਹਰਿਮੰਦਰ ਦਾ ਇਕ ਹੋਰ ਹੁਨਰ ਹੈ-ਸੰਗਿ ਮਰਮਰ ਵਿਚ
ਜੜਤਕਾਰੀ । ਏਹ ਹੁਨਰ ਵੀ ਨਕਾਸ਼ਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੈ । ਚਿਤ੍ਰਕਾਰ ਖਾਕਾ
ਬਣਾਉਂਦਾ, ਫੇਰ ਪੱਥਰ ਘਾੜਾ ਖਾਕਾ ਝਾੜ ਕੇ ਨਿੱਕੀ ਆਰੀ ਨਾਲ ਚੀਰ
ਪਾਉਂਦਾ ਤੇ ਬੇਗੜੀਏ ਵੰਨ ਸੁਵੰਨੇ ਪੱਥਰਾਂ ਨੂੰ ਰਗੜ ਕੇ ਥੇਵੇ ਬਣਾ ਪੱਥਰ
ਘਾੜਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇਂਦੇ ਤੇ ਉਹ ਜੁੜਦੇ ਸਨ । ਜੜਤਕਾਰੀ ਵਿਚ ਏਹ ਪੱਥਰ
ਪ੍ਰਧਾਨ ਹਨ। (੧) ਹਕੀਕ-ਲਾਲ ਤੇ ਬਦਾਮੀ ਭਾਅ ਵਾਲਾ । (੨)
ਜ਼ਹਿਰਮੌਹਰਾ । (੩) ਖੱਟੂ ਪੱਥਰ ਪੀਲਾ । (੪) ਸਬਜ਼ ਬਲੌਰ ਏਹ
ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੋਹਣਾ ਲਗਦਾ ਹੈ । ਲਹਿੰਦੀ ਬਾਹੀ ਵਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤਿਆ
ਗਿਆ ਹੈ । (੫) ਲਾਜਵਰਦ ਨੀਲਾ । (੬) ਕਾਲਾ | ਅਬਰੀ ਘਸਮੈਲਾ,
ਵਿਚ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮਨਮੋਹਣੀਆਂ ਰਗਾਂ । (੮) ਸਿੱਪ ਵੀ ਫੁੱਲਾਂ
੫੦
