ਤੰਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਚੰਨ-ਚਾਨਣੀ ਦੀਆਂ ਤਿੱਖੀਆਂ ਸੂਈਆਂ ਉਸ ਦੇ ਅੰਗ-ਅੰਗ ਵਿੱਚ ਚੁਭ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।
ਮੰਗਲ ਦਾਸ ਦਾ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਘਰ ਦਾ ਜਨਮ ਸੀ। ਛੋਟਾ ਮੰਗਲ ਢਾਂਡੇ ਚਾਰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗਵਾਂਢ ਵਿੱਚ ਮਾਸੀ ਕੋਲ ਆਈ ਉਸ ਦੀ ਹਾਨਣ ਕੁੜੀ ਵੀ ਇੱਕ ਦਿਨ ਖੇਤ ਆਈ ਸੀ। ਹਲਟ ਦਾ ਪਾਣੀ ਪੀਂਦੀ ਉਹ ਮੰਗਲ ਦੇ ਮੂੰਹ 'ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਛਿੱਟੇ ਸੁੱਟ ਗਈ ਤੇ ਪਾਗਲਾਂ ਵਾਂਗ ਹੱਸੀ। ਫਿਰ ਤਾਂ ਵੀਹੀ ਗਲੀ ਆਥਣ ਉੱਗਣ ਉਹ ਮਿਲਦੇ ਤੇ ਚੋਰ ਹਾਸੀ ਹੱਸਦੇ ਤੇ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਕੋਈ ਗੱਲ ਵੀ ਕਰ ਲੈਂਦੇ। ਇੱਕ ਮਹੀਨਾ ਰਹਿ ਕੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਚਲੀ ਗਈ। ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਆਈ ਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਸਾਹਨ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੋਵੇ। ਐਡਾ ਵੱਡਾ ਕੱਦ, ਭਰੇ ਅੰਗ ਪੈਰ, ਤੁਰਦੀ ਤਾਂ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਧਮਕਾਂ ਪੈਂਦੀਆਂ। ਹਨੇਰਾ ਜਿਹਾ ਹੋਏ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਆਈ ਤਾਂ ਜਾਂਦੀ ਨੂੰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹਾ ਕੇ ਮੰਗਲ ਨੇ ਅੱਗਾ ਪਿੱਛਾ ਦੇਖਿਆ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜੱਫੀ ਵਿੱਚ ਘੁੱਟ ਲਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਪਿੰਡੇ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਮਿੱਠਾ-ਮਿੱਠਾ ਸੇਕ ਸੀ। ਬੇਸੁਰਤੀ ਦੇ ਆਲਮ ਵਿੱਚ ਮੰਗਲ ਨੇ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਚੁੰਮਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਲੱਗਿਆ ਜਿਵੇਂ ਉਸ ਦੇ ਆਪਣੇ ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੋਸਾ ਕੋਸਾ ਕੁ ਚੂਪਲ ਕੇ ਪਹਿਲੇ ਤੋੜ ਦੀ ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਨਸ਼ਾ ਚਖ਼ ਲਿਆ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਵਾਰ ਤਾਂ ਚਾਰ-ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮੰਗਲ ਨੇ ਕੋਈ ਅਜੀਬ ਸੰਸਾਰ ਦੇਖਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਚੂਲੀਆਂ ਭਰ ਕੇ ਸਹੁੰਆਂ ਖਾਧੀਆਂ ਕਿ ਉਹ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣਗੇ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਕਰਵਾਉਣਗੇ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਤੇ ਫਿਰ ਚਾਰ-ਪੰਜ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਮੰਗਲ ਦੇ ਕੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀਤੋ ਦੇ ਸਾਕ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਪੈਣ ਲੱਗੀਆਂ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਦੁਪਹਿਰ ਦਾ ਜੋਤਾ ਛੱਡ ਕੇ ਉਹ ਘਰ ਆਇਆ ਤਾਂ ਅੱਕੀ ਬੁੜ੍ਹੀ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਇਹੀ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ।
ਸੀਤੋ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਆਖਿਆ ਸੀ ਤੇ ਮਾਂ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਕੋਲ ਆਈ ਸੀ।
ਮਾਸੀ ਨੇ ਸ਼ਰੀਕੇਬਾਜ਼ੀ ਪੁਗਾਈ ਤੇ ਭੈਣ ਨੂੰ ਸੌ ਤੱਤੀ-ਠੰਡੀ ਆਖੀ।
ਤੇ ਫਿਰ ਚਾਰ ਕੁ ਮਹੀਨੇ ਹੋਰ ਲੰਘੇ ਤਾਂ ਸੀਤੋ ਦਾ ਸਾਕ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਥਾਂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਮੰਗਲ ਨੇ ਸੁਣਿਆ ਤਾਂ ਮਸੋਸ ਕੇ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਵਿਆਹ ਵੀ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਹ ਤਾਂ ਮੁਕਲਾਵੇ ਵੀ ਚਲੀ ਗਈ। ਉਸ ਪਿੰਡ, ਪਰ ਉਹ ਮੁੜ ਕੇ ਨਾ ਆਈ।
ਇੱਕ ਦਿਨ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ, ਮੰਗਲ ਵਾਹੀ ਦਾ ਕੰਮ ਛੱਡ ਕੇ ਘਰੋਂ ਨਿਕਲ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਥਹੁ ਪਤਾ ਹੀ ਨਾ ਲੱਗਿਆ। ਤੇ ਫਿਰ ਖ਼ਬਰ ਆਈ ਕਿ ਉਹ ਤਾਂ ਸਾਧ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਪੰਜਾਹ ਮੀਲ ਦੂਰ। ਉਥੋਂ ਦਾ ਡੇਰਾ ਪੁੱਛ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਪਿਓ ਉਸ ਨੂੰ ਲੈਣ ਗਿਆ। ਦੋ ਬੰਦੇ ਨਾਲ ਹੋਰ ਵੀ ਗਏ। ਪਰ ਉਹ ਤਾਂ ਬੋਲਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਸੁੰਨ ਮਿੱਟੀ ਹੀ ਬਣਿਆ ਰਿਹਾ। ਨਾ ਹੱਸਦਾ, ਨਾ ਰੋਂਦਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗਿਆ, ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਤਾਂ ਜਮਾਂਦਰੂ ਹੀ ਸਾਧ ਹੋਵੇ। ਡੇਰੇ ਦੇ ਮਹੰਤ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਇਹ ਭਾਈ ਵੈਰਾਗੀ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਨਾਲ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਸਬੰਧ ਨਹੀਂ। ਪਿਓ ਰੋ-ਧੋ ਕੇ ਵਾਪਸ ਮੁੜ ਆਇਆ।
ਸਫ਼ੈਦ ਰਾਤ ਦਾ ਜ਼ਖ਼ਮ
49
