ਸੁਰਿੰਦਰ ਜੀਤ ਦੀ ਆਤਮਾ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਾਸਤੇ ਅਖੰਡ ਪਾਠ ਕੀਤਾ ਗਿਆ; ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਕੋਤਰ ਸੌ ਚੜ੍ਹਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਕ ਗਰਮੀਆਂ ਠੰਢੇ ਮਿਠੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਛਬੀਲ ਲਗਦੀ ਰਹੀ।
ਸਰਦਾਰ ਬਹਾਦਰ ਨੇ ਹੁਣ 'ਟੂਰ’ ਤੇ ਜਾਣਾ ਛਡ ਦਿਤਾ ਸੀ।
ਜਿਹੜੀ ਉਮਰ ਕਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ ਤੋਂ ਡਰਦੀ ਸੀ, ਹੁਣ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਟਬਰ ਤੇ ਪਸਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਚਿਹਰੇ ਮੁਰਝਾ ਗਏ ਸਨ। ਸ਼ਾਮ ਦੀ ਸੈਰ ਉਹ ਘਟ ਹੀ ਜਾਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ-ਥਕਾਵਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਖਾਣਾ ਚੁਪ ਚਾਪ ਖਾਂਦੇ ਸਨ, ਦੁਖਾਂਤ ਗੰਭੀਰਤਾ ਮਨਾਂ ਤੇ ਛਾਈ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ।
ਜੰਗ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ-ਸਰਦਾਰਨੀ ਸੋਚਦੀ-ਇਹ ਮਾਵਾਂ ਦੇ ਪੁਤਰ ਖਾਂਦੀ ਹੈ।
ਜੰਗ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ-ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸੋਚਦੀ-ਇਹ ਸੁਹਾਗ ਲੁਟਦੀ ਹੈ।
ਜੰਗ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ-ਰਾਮੇਂਦਰ ਸੋਚਦੀ-ਇਹ ਵੀਰ ਕੋਹੰਦੀ ਹੈ।
ਅਤੇ ਸਰਦਾਰ ਬਹਾਦਰ ਦਿਲ ਹੀ ਦਿਲ ਵਿਚ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦਾ ਜੰਗ ਛੇਤੀ ਹੀ ਮੁਕ ਜਾਏ, ਉਸ ਦੀ ਧੀ ਦਾ ਸੁਹਾਗ ਸਲਾਮਤ ਪਰਤ ਆਏ।
ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਕਿਸਮਤ ਨੇ ਸਰਦਾਰ ਬਹਾਦਰ ਤੇ ਉਪਕਾਰ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਅਰਦਾਸਾਂ ਕਬੂਲ ਹੋ ਗਈਆਂ!
੧੮੩.
