ਉਹ ਗਰੀਬ ਸੀ। ਗਰੀਬ ਦੌਲਤ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਪਰ ਮੁਕਤੀ ਤਾਂ ਪਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਖਿਆਲ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਗ਼ਮਾਂ ਨਾਲ ਬੁੱਢਾ ਹੋਇਆ ਚਿਹਰਾ ਖਿੜ ਜਾਂਦਾ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਅਖਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਚਮਕ ਜਿਹੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਰੂਹ ਅਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਉਡਦੀ ਜਾਪਦੀ।
ਉਹ ਜ਼ਨਾਨੀ ਜ਼ਾਤ ਤੋਂ ਨਫਰਤ ਕਰਦਾ ਸੀ।
ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਸੀ।
ਮਦਾਰੀ ਦੀ ਖ਼ਾਹਸ਼ ਸੀ ਜਮੂਰਾ ਵੀ ਔਰਤ ਦੀ ਦਲਦਲ ਵਿਚ ਨਾ ਖੁਬ੍ਹੇ। ਅਤੇ ਉਹ ਵੀ ਮੁਕਤੀ ਲੈ ਸਕੇ। ਉਹ ਗ਼ਰੀਬ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਖੁਸ਼ ਸੀ। ਜਿਸ ਰਬ ਨੇ ਅਸਾਂ ਨੂੰ ਮਾਇਆ ਜਾਲ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਸੀ ਫਸਾਇਆ, ਉਹ ਆਪੇ ਔਰਤ ਤੋਂ ਵੀ ਬਚਾਈ ਰਖੇਗਾ, ਉਹ ਆਖਿਆ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਵਾਂਗੇ। ਉਚਿਆਂ ਉਚਿਆਂ ਮਕਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਬਾਰੀਆਂ ਵਿਚ ਵੇਖ ਕੇ ਉਹ ਇਕ ਫਿਕੀ ਹਾਸੀ ਹਸ ਛਡਦਾ। ਢਿਡ ਦੀ ਅਗ ਨੂੰ ਬਲਦਿਆਂ ਰਖਣ ਵਾਸਤੇ ਰੋਟੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਰੋਟੀ ਪੈਸਿਆਂ ਬਾਝ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ ਅਤੇ ਪੈਸੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਹਥ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ। ਇਸ ਲਈ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਔਰਤ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸਮਝਦਾ, ਫਿਰ ਵੀ ਜਮੂਰੇ ਨੂੰ ਪੁਛਦਾ
'ਜਮੂਰਿਆ ਤੇਰੀਆਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਕੁ ਵਹੁਟੀਆਂ ਨੇ?'
'ਦੋ।'
'ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਕੀ ਕੀ ਨੇ?'
'ਚਿਣਗੋ, ਮਿਣਗੋ।' ਸਤਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਜਮੂਰਾ ਜਵਾਬ
੪੨.
ਹੂਰਾਂ
