....ਮਾਂ ਪਿਉ ਆਉਂਦੇ ਨੇ ਤੇ ਆਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਸਾਰਾ ਗੁੱਸਾ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਤੇ। ਤੁਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਸਿਖਾਉਂਦੇ। ਇਹ ਪੜ੍ਹਦਾ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਖਾਂਦਾ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦਾ। ਮਾਂ ਪਿਉ ਇਹ ਸਮਝਦੇ ਨੇ ਕਿ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਰੀ ਜੁੰਮੇਵਾਰੀ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿਗੜਿਆਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦਰੁਸਤ ਕਰੋ।ਉਨਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਜੁੰਮੇਵਾਰੀ ਨਹੀਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਬਸ ਸਿਕਾਇਤਾਂ ਨੇ। ਮੋਬਾਇਲ ਮੰਗਦਾ ਹੈ-ਅਸੀਂ ਸਮਝਾਈਏ, ਮੋਟਰ ਸਾਈਕਲ ਮੰਗਦਾ ਹੈ-ਅਸੀਂ ਸਮਝਾਈਏ। ਬੂਟ, ਕੱਪੜੇ ਮੰਗਦਾ ਹੈ ਤੇ ਭਾਵੇਂ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਪਹਾੜ 'ਤੇ ਘੁੰਮਣ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਟੈਲੀਵਿਜਨ ਅੱਗੇ ਬੈਠਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਸੀਂ ਸਮਝਾਈਏ...।
....ਸੱਤਵੀਂ, ਹੱਦ ਅੱਠਵੀਂ ਤੱਕ ਬੱਚੇ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ। ਫਿਰ ਮਾਂ ਪਿਉ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਟਿਊਸ਼ਨ ਲਗਾ ਦਿੰਦੇ ਨੇ। ਕੋਈ ਇਹ ਨਹੀਂ ਦੇਖਦਾ-ਸਮਝਦਾ ਕਿ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਟਿਊਸ਼ਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਵੀ ਕਿ ਨਹੀਂ। ਟਿਊਸ਼ਨ ਪੜ੍ਹਣ ਜਾਵੇਗਾ, ਬੱਚਾ ਥੱਕ ਜਾਵੇਗਾ, ਬਾਈਕ ਲੈ ਦੇਵੋ। ਇੱਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਸਰੀ, ਦੂਸਰੀ ਤੋਂ ਤੀਸਰੀ ਟਿਊਸ਼ਨ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਭੁੱਖ ਵਗੈਰਾ ਲੱਗੇ, ਕੁਝ ਖਾ ਲਵੇ, ਪੈਸੇ ਵੀ ਖੁਲ੍ਹ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ, ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਬੱਚਾ ਟਿਊਸ਼ਨ ਜਾ ਵੀ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਨਹੀਂ, ਕੋਈ ਨਿਗਰਾਨੀ ਨਹੀਂ। ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਐਸ. ਐਸ. ਪੀ. ਨਾਲ ਟਰੈਫਿਕ ਬਾਰੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਦਾ ਇਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸੀ।ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਟਿਊਸ਼ਨ ਪੜ੍ਹਣੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਮੋਟਰ ਸਾਈਕਲ ਦੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਲਾਈਸੈਂਸ ਅਠਾਰਾਂ ਸਾਲ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਣਵਾ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਸਾਈਕਲ ਜਾਂ ਹੋਰ ਕੋਈ ਢੰਗ ਸੁਝਾਉਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਲਾਈਸੈਂਸ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਉਮਰ ਘੱਟ ਕਰ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਖੁੱਲਾਂ ਮਿਲਣਗੀਆਂ ਤਾਂ ਬੱਚੇ ਵਿਗੜਣਗੇ।ਵਿਗੜਣਗੇ ਕੀ, ਹਾਲਾਤ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਨੇ। ਮਾਂ ਪਿਉ ਸਮਝਦੇ ਨੇ ਕਿ ਬੱਚੇ ਦੀਆਂ ਟਿਊਸ਼ਨਾਂ ਲਗਾ ਕੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖੁੱਲਾ ਜੇਬ ਖਰਚ ਦੇ ਕੇ ਉਹ ਆਪਣਾ ਫ਼ਰਜ ਨਿਭਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਬੱਚਿਆਂ ਕੋਲ ਬੈਠਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ। ਬੱਚੇ ਇਗਨੋਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ।
ਜੇਕਰ ਇਨਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕੁਝ ਕੁ ਅਹਿਮ ਸਵਾਲ ਖੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।ਕੁਝ ਮੁੱਦੇ ਸਵਾਲ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮੁੱਦੇ ਪਹਿਲੇ ਉਠਾਏ ਗਏ ਸਵਾਲਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਵੀ ਹਨ। ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦਾ ਨਾ ਹੋਣਾ, ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਮਾਂ ਪਿਉ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਇਗਨੋਰ ਕਰਨਾ ਭਾਵ ਇੱਜ਼ਤ ਦੇਣਾ ਤਾਂ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੋਈ ਤਰਜੀਹ ਨਾ ਦੇਣਾ, ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਮਾਂ ਪਿਉ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੇ ਗੱਲ ਪੈਣਾ ਆਦਿ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਪਹਿਲੂ ਤੋਂ ਕੁਝ ਨੂੰ ਉਭਾਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉੱਥੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਕਹਿਣਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੀਵਾਰਾਂ ਕਹਿਣਾ ਭਾਵ ਨਿਰਜੀਵ ਵਸਤੂ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਮਾਂ ਪਿਉ ਬਾਰੇ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਕਿ ਉਹ ਪੈਸੇ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿਚ ਲੱਗੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਇਗਨੋਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਦਸਵੰਦ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਪਹਿਲੂ ਆਪਾ-ਵਿਰੋਧੀ ਨੇ।ਕਿਸੇ ਤੱਥ ਦਾ ਕੀ ਕਾਰਨ ਹੈ, ਇਹ ਜਾਨਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਆਪਾਂ ਇਸ ਬਾਰੇ, ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਚਾਨਣਾ ਪਾਵਾਂਗੇ।
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਗਰੁੱਪਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਆਏ। ਬੁਰੀ ਸੰਗਤ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ।ਪਹਿਲੇ
