ਸੁਗੰਧਾਂ ਜਿਹੇ ਲੋਕ
ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਮਿਲਿਆ ਸੀ।
ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਮਿਲਿਆ ਤਾਂ ਇੱਕ ਭੈਅ ਵਾਂਗ ਲੰਘ ਗਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਜੇਠੂਕੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸਕੂਲ ਮਾਸਟਰ ਸੀ। ਸਿਆਲਾਂ ਦੇ ਦਿਨ ਸਨ। ਸਕੂਲ ਦਸ ਵਜੇ ਸਵੇਰੇ ਲੱਗਦਾ ਤੇ ਛੁੱਟੀ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਚਾਰ ਵਜੇ ਹੁੰਦੀ। ਜੇਠੂਕੇ ਪਿੰਡ ਸਾਡੇ ਧੌਲੇ ਤੋਂ ਦਸ ਮੀਲ ਸੀ। ਧੌਲੇ ਤੋਂ ਘੁੰਨਸਾਂ ਦੇ ਬੱਸ ਅੱਡੇ ਤੱਕ ਟਿੱਬਿਆਂ ਦਾ ਰਾਹ ਸੀ। ਸਾਈਕਲ ਨਹੀਂ ਚੱਲ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਸੋ ਮੈਂ ਪਿੰਡੋਂ ਘੁੰਨਸਾਂ ਦੇ ਬੱਸ ਅੱਡੇ ਤੱਕ ਪੈਰੀਂ ਤੁਰ ਕੇ ਜਾਂਦਾ। ਉੱਥੋਂ ਬੱਸ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ। ਉਹਨਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਰਨਾਲਾ ਬਠਿੰਡਾ ਸੜਕ ਤਾਂ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਸੀ, ਪਰ ਬੱਸਾਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਚੱਲਦੀਆਂ। ਘੰਟੇ-ਘੰਟੇ ਪਿੱਛੋਂ ਕੋਈ ਬੱਸ ਮਸਾਂ ਆਉਂਦੀ। ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਮੁੜਨ ਵੇਲੇ ਜੇਠੂਕਿਆਂ ਤੋਂ ਪੰਜ ਵਜੇ ਬੱਸ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ। ਇਹ ਆਖ਼ਰੀ ਬੱਸ ਹੁੰਦੀ।
ਇੱਕ ਦਿਨ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਮੈਂ ਜੇਠੂਕਿਆਂ ਦੇ ਬੱਸ ਅੱਡੇ ਉੱਤੇ ਇਕੱਲਾ ਖੜ੍ਹਾ ਬੱਸ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਪੰਜ ਵੱਜ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਬੱਸ ਦਾ ਕਿਧਰੇ ਨਾਂ-ਨਿਸ਼ਾਨ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸੂਰਜ ਪੱਛਮ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿੱਚ ਆਖ਼ਰੀ ਝਲਕਾਰੇ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਪੰਛੀ ਆਪਣੇ ਆਲ੍ਹਣਿਆਂ ਵੱਲ ਉੱਡੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਡੰਗਰ ਕਦੋਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਚਲੇ ਗਏ ਸਨ। ਆਥਣ ਦੀ ਠੰਡ ਪਲੋ-ਪਲ ਵਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਜੀਅ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਬੱਸ ਆ ਜਾਵੇ ਇੱਕ ਵਾਰ, ਹਨੇਰੇ ਹੋਏ ਪਹੁੰਚਾਗਾਂ ਤਾਂ ਕੀ ਹੈ। ਕਿਧਰੇ ਏਥੇ ਰੋਹੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਾਤ ਨਾ ਪੈ ਜਾਵੇ। ਇਸ ਵੇਲੇ ਕਿੱਥੇ ਜਾਵਾਂਗਾ ਫੇਰ? ਪਰ ਬੱਸ ਦਾ ਪੱਕਾ ਯਕੀਨ ਸੀ। ਇਹ ਲੇਟ ਭਾਵੇਂ ਹੁੰਦੀ, ਪਰ ਆ ਜਾਂਦੀ। ਫੇਰ ਵੀ ਕੀ ਵਸਾਹ ਸੀ। ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਹੈ, ਕਿਤੇ ਵੀ ਵਿਗੜ ਕੇ ਖੜ੍ਹ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਲਾਲ ਚਿਲਕੋਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਸ਼ਕਦੀ ਇੱਕ ਚਿੱਟੀ ਕਾਰ ਦੂਰੋਂ ਆਉਂਦੀ ਦਿਸੀ। ਕਾਰ ਵਾਲਾ ਖ਼ਬਰੈ ਕੌਣ ਹੋਵੇਗਾ, ਲੰਘ ਜਾਵੇਗਾ। ਮੈਂ ਉਹਦੇ ਵੱਲ ਬਹੁਤਾ ਧਿਆਨ ਨਾ ਦਿੱਤਾ। ਪਰ ਇਹ ਕੀ, ਕਾਰ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਆ ਕੇ ਠਹਿਰ ਗਈ। ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ਬੰਦੇ ਨੇ ਹੱਥ ਦੇ ਇਸ਼ਾਰੇ ਨਾਲ ਮੈਨੂੰ ਕੋਲ ਸੱਦਿਆ ਤੇ ਪੁੱਛਿਆ, “ਕਿੱਥੇ ਜਾਣੈ?...
“ਘੁੰਨਸਾਂ ਦੇ ਅੱਡੇ ਤਕ।”
“ਕਿੱਥੇ ਜਿਹੇ ਐ ਇਹ ਅੱਡਾ।”
“ਤਪੇ ਤੋਂ ਅੱਗੇ।” ਮੈਂ ਦੱਸਿਆ।
148
ਰਾਮ ਸਰੂਪ ਅਣਖੀ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ
