ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੇਰੇ ਕੋਲ ਪੈਸਾ ਆਉਣ ਲੱਗੇਗਾ। ਜਮ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ, ਬਸ ਆਉਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਰਹੇਗਾ। ਥੁੜ੍ਹ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣੀ।
ਜੋਤਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਮੈਨੂੰ ਉੱਕਾ ਹੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਅਗਾਂਹ-ਵਧੂ ਸਾਹਿਤ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹੁੰਦਾ, ‘ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ’ ਦਾ ਪਾਠਕ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਮੈਨੂੰ ਕੁਝ ਅਜਿਹੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮਿਲੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਤਾਂ ਨਿਰਾ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਸਾਂ। ਮੈਂ ਉਹਦੀਆਂ ਤਿੰਨੇ ਗੱਲਾਂ ਗਹੁ ਨਾਲ ਸੁਣੀਆਂ ਤੇ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾ। ਉਹ ਸੋਚਦਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਮੈਂ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਜੋਤਿਸ਼ ਉਹਦਾ ਸ਼ੌਕ ਹੋਵੇਗਾ, ਹਸਤ-ਰੇਖਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਬਥੇਰੀਆਂ ਬਾਜ਼ਾਰੂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਕ ਗੱਲ ਉਹਦੀ ਮੈਂ ਉਸੇ ਵੇਲੇ ਮੰਨ ਲਈ ਕਿ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਦਾ ਹਾਂ। ਦੋ ਗੱਲਾਂ ਅਜੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਸਨ, ਉਹਨਾਂ ਬਾਰੇ ਕੀ ਬੋਲਦਾ। ਮੇਰਾ ਹੁੰਗਾਰਾ ਸੁਣ ਕੇ ਉਹ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਇਆ। ਐਨਾ ਹੀ ਆਖਿਆ, 'ਪਾਮਿਸਟਰੀ ਮੇਰੀ ਹੌਬੀ ਐ।'
ਮੈਂ ਉਹਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ, “ਥੋਡਾ ਪਿੰਡ ਕਿਹੜੈ?”
ਉਹਨੇ ਦੱਸਿਆ, “ਮੈਨੂੰ ਲਾਲੀ ਆਖਦੇ ਨੇ। ਸਾਡਾ ਪਿੰਡ ਨਥਾਣੇ ਕੋਲ ਐ। ਛੋਟਾ ਈ ਪਿੰਡ ਐ।”
ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਾਉਂ ਉਹਨੇ ਨਹੀਂ ਦੱਸਿਆ ਸੀ। ਲਾਲੀ ਵੀ ਉਹਦਾ ਛੋਟਾ ਨਾਂ ਹੋਵੇਗਾ, ਪੂਰਾ ਨਾਉਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦੱਸਿਆ ਤੇ ਫੇਰ ਅਸੀਂ ਨਿੱਕੀਆਂ-ਨਿੱਕੀਆਂ ਹੋਰ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਉਹਨਾਂ ਮੇਰੇ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ। ਮੈਂ ਕਾਫ਼ੀ ਕੁਝ ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ ਦੱਸਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਕਾਫ਼ੀ ਕੁਝ ਉਹਦੇ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਹੀ ਮੈਂ ਉਹਨੂੰ ਕੁਝ ਪੁੱਛਦਾ ਉਹ ਠਹਿਰ ਕੇ, ਸੋਚ ਕੇ ਜਿਹੇ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦਾ। ਉਹਦਾ ਜਵਾਬ ਮੇਰੀ ਆਸ ਦੇ ਉਲਟ ਹੁੰਦਾ। ਮਸਲਣ ਮੈਂ ਉਹਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਰਹੇ ਓ? ਉਹਦਾ ਜਵਾਬ ਸੀ, “ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ।” ਮੈਂ ਪੁੱਛਿਆ, “ਤੁਸੀਂ ਮੈਰਿਡ ਓ?” ਉਹਦਾ ਜਵਾਬ ਸੀ, “ਸ਼ਾਇਦ!” ਮੈਂ ਪੁਛਿਆ, “ਤੁਹਾਡੇ ਬੱਚੇ ਕਿੰਨੇ ਨੇ।” ਉਹਨੇ ਕੋਈ ਵੀ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਤਪੇ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਜਾ ਕੇ ਉਹਨੇ ਫੇਰ ਕਾਰ ਰੋਕੀ। ਅਸੀਂ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਪੈੱਗ ਪੀਤਾ। ਉਸ ਦਿਨ ਉਹਦੇ ਕੋਲ ਸੰਗਤਰੇ ਸਨ। ਉਹਨੇ ਇੱਕ ਸੰਗਤਰਾ ਛਿੱਲਿਆ। ਦੋ ਫਾੜੀਆਂ ਲੈ ਕੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰਾ ਮੈਨੂੰ ਫੜਾ ਦਿੱਤਾ। ਕਾਰ ਤੁਰੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਉਹਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ, “ਤੁਸੀਂ ਕੰਮ ਕੀ ਕਰਦੇ ਓ?” ਉਹਨੇ ਕੋਈ ਜਵਾਬ ਨਾ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਵੇਂ ਉਹਨੂੰ ਸੁਣਿਆ ਹੀ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਉਹ ਸਵਾਲ ਮੈਂ ਫੇਰ ਉਹਦੇ ਕੰਨ ਕੋਲ ਮੂੰਹ ਕਰਕੇ ਪੁੱਛਿਆ। ਉਹ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਸਿਰਫ਼ ਝਾਕਿਆ ਹੀ, ਜਵਾਬ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਮੈਂ ਦੇਖਿਆ, ਉਹਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁੜੱਤਣ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਮੇਰਾ ਸਵਾਲ ਬਹੁਤ ਨਜਾਇਜ਼ ਹੋਵੇ। ਘੁੰਨਸਾਂ ਦਾ ਅੱਡਾ ਆਇਆ ਅਤੇ ਉਹਨੇ ਮੈਨੂੰ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਕਿਹਾ, ਚੰਗਾ ਬਈ, ਮਾਸਟਰ।”
“ਬੜਾ ਭੇਤ ਭਰਿਆ ਆਦਮੀ ਐ!” ਧੌਲੇ ਤੱਕ ਸਾਰੇ ਰਾਹ ਮੈਂ ਉਹਦੇ ਬਾਰੇ ਹੀ ਸੋਚਦਾ ਰਿਹਾ। “ਚੱਲ, ਠੀਕ ਐ। ਹੋਣੈ ਕੋਈ। ਦਾਰੂ ਪਿਆ ਗਿਆ। ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਲਈਆਂ। ਘੁੰਨਸਾਂ ਤਾਈਂ ਛੱਡ ਗਿਆ ਮੈਨੂੰ। ਉਹਨੇ ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ ਨਹੀਂ ਦੱਸਿਆ ਕੁਛ, ਨਾ ਸਹੀ।”
ਸੁਗੰਧਾਂ ਜਿਹੇ ਲੋਕ
151
