ਮਖਿਆ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇਖ ਲੀਏ, ਤੁਰ-ਫਿਰ ਕੇ। ਐਥੇ ਏਸ ਤੀਰਥ ਦੀ ਬੜੀ ਮਹਿਮਾ ਸੁਣੀ ਸੀ ਮੈਂ।'
'ਹਾਂ ਜੀ, ਏਥੇ ਤਾਂ ਬੜੀ ਦੁਨੀਆਂ ਆਉਂਦੀ ਐ? ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੋਂ ਚੱਲ ਕੇ।'
'ਸੁਣਿਐ, ਇਹ ਸਰੋਵਰ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਸਾਜਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਐ। ਬ੍ਰਹਮਾ ਦਾ ਮੰਦਰ ਐ ਏਥੇ। ਬੱਸ, ਇਹ ਇਕੋ ਐ। ਸੰਸਾਰ 'ਚ ਬ੍ਰਹਮਾ ਦਾ ਮੰਦਰ ਹੋਰ ਕਿਤੇ ਨ੍ਹੀ।'
'ਐਂ ਈ ਸੁਣਦੇ ਆਂ, ਮਾਸਟਰ ਜੀ। ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਕਈ ਵਾਰੀ ਜਾ ਆਏ ਆਂ, ਜੁਆਕਾਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ।'
'ਲੈ, ਥੋਡੇ ਤਾਂ ਘਰ 'ਚ ਤੀਰਥ ਐ, ਭਾਈ।' ਮੈਂ ਹੱਸਣ ਲੱਗਿਆ।
'ਚਾਹ ਬਣਾਵਾਂ, ਮਾਸਟਰ ਜੀ, ਜਾਂ ਦੁੱਧ ਪੀਣੈ?' ਜਿਵੇਂ ਉਹਨੂੰ ਇੱਕਦਮ ਯਾਦ ਆਇਆ ਹੋਵੇ।
'ਦੁੱਧ ਨੂੰ ਕੀ ਏਥੇ ਮੈਸ ਬੰਨ੍ਹੀ ਹੋਈ ਐ ਤੇਰੀ, ਕੁੜੀਏ, ਚਾਹ ਦੀ ਘੁੱਟ ਕਰ ਲੈ, ਪੀ ਲਾਂਗੇ।' ਮੈ ਫੇਰ ਹੱਸਿਆ।
'ਨਹੀਂ, ਇਹ ਗੱਲ ਨ੍ਹੀ। ਘਰੇ ਪਿਐ ਦੁੱਧ। ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਸਵੇਰੇ ਈ 'ਕੱਠਾ ਲੈ ਲੈਨੇ ਆਂ, ਤਿੰਨ ਕਿਲੋ। ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਚਾਹ ਬਣਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਐ। ਇਹਦਾ ਚਾਹ ਪੀਣ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸੁਭਾਅ ਐ। ਅੱਜ ਤੜਕੇ ਦਾ ਗਿਐ ਕਿਧਰੇ। ਦੁੱਧ ਦਾ ਪਤੀਲਾ, ਤੱਤਾ ਕੀਤਾ, ਓਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਪਿਐ, ਭਰੇ ਦਾ ਭਰਿਆ।' ਜਿਵੇਂ ਉਹਨੇ ਇਸ ਖਾਂਦੇ-ਪੀਂਦੇ ਘਰ ਦੀ ਫੜ੍ਹ ਮਾਰੀ ਹੋਵੇ।
'ਚਾਹ ਈ ਠੀਕ ਹੈ।' ਮੈਂ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ।
ਦੋਵੇਂ ਕੁੜੀਆਂ ਉਹਦੇ ਕੋਲ ਬੈਠੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਉਹ ਬਹੁਤ ਗ਼ੌਰ ਨਾਲ ਝਾਕ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਸਾਡੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਚਾਹ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਉੱਠੀ ਤਾਂ ਵੱਡੀ ਕੁੜੀ ਉਹਦੇ ਮਗਰ ਹੀ ਉਹਦੀ ਸਾੜ੍ਹੀ ਦਾ ਪੱਲਾ ਫ਼ੜ ਕੇ ਤੁਰਨ ਲੱਗੀ। ਪੁੱਛ ਰਹੀ ਸੀ-'ਕੌਣ ਹੈਂ ਯੇਹ? ਕਯਾ ਬੋਲ ਰਹੇ ਹੈਂ?'
ਜਾਂਦੇ ਜਾਂਦੇ ਸੀਬੋ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਬੋਲ ਕੇ ਹੀ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਕੁਝ ਸਮਝਾਇਆ।
ਦਿਆਲਪੁਰੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਮੈਂ ਨਵਾਂ-ਨਵਾਂ ਬਦਲ ਕੇ ਗਿਆ ਸਾਂ। ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਸੀ। ਮੈਂ ਇਕੱਲਾ ਹੀ ਸੀ ਉਸ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ। ਇਮਾਰਤ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਪਿੰਡ ਦੀ ਇੱਕ ਹਥਾਈ ਵਿੱਚ ਸਕੂਲ ਲੱਗਦਾ। ਹਥਾਈ ਦੇ ਦੋ ਕਮਰੇ ਸਨ। ਕਮਰਿਆਂ ਅੱਗੇ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸਾਰਾ ਲੰਬਾ-ਚੌੜਾ ਵਰ੍ਹਾਂਡਾ। ਵਰ੍ਹਾਂਡੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਚੌੜਾ ਵਿਹੜਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਮੇਰੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਸੀ। ਦੂਜੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਸਕੂਲ ਦਾ ਸਾਮਾਨ ਪਿਆ ਰਹਿੰਦਾ। ਮੁੰਡੇ-ਕੁੜੀਆਂ ਵਰ੍ਹਾਂਡੇ ਵਿੱਚ ਪੱਕੇ ਫਰਸ਼ ਉੱਤੇ ਬੈਠਦੇ। ਸਿਆਲ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਵਿਹੜਾ ਸੀ।
ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਤੇਲ ਵਾਲਾ ਸਟੋਵ ਸੀ। ਚਾਹ-ਰੋਟੀ ਖ਼ੁਦ ਹੀ ਬਣਾਉਂਦਾ। ਸਕੂਲ ਸਮੇਂ ਪਿੱਛੋਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਆ ਕੇ ਬੈਠੇ ਰਹਿੰਦੇ ਤੇ ਗੱਲਾਂ ਮਾਰਦੇ। ਜਿਹੜੇ ਕੁਝ ਪੜ੍ਹੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਮੇਰਾ ਅਖ਼ਬਾਰ ਪੜ੍ਹ ਜਾਂਦੇ। ਹਨੇਰਾ ਹੋਣ ਤੱਕ ਬੈਠੇ ਰਹਿੰਦੇ। ਉਹ ਕਈ ਸਨ। ਦੋ ਆ ਗਏ, ਦੋ ਚਲੇ ਗਏ।
126
ਰਾਮ ਸਰੂਪ ਅਣਖੀ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ
