"ਨਹੀਂ ਹੈ।"
-"ਤੈਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕੀਹਨੇ ਕੀਤਾ?"
-"ਮੇਰੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਨੇ।" ਮੈਂ ਸ਼ਾਂਤ ਚਿੱਤ ਹਾਂ। ਦੱਸਦਾ ਹਾਂ-'ਦੇਖੋ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਮੁੱਢੋਂ ਹੀ ਨਾਸਤਿਕ ਹਾਂ। ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਇਕ ਮਾਸਟਰ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਦੂਜੀ ਤੀਜੀ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਹੀ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੁਣਾਇਆ ਕਰਦਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਭੂਤਾਂ ਪ੍ਰੇਤਾਂ ਤੋਂ ਡਰਨੋਂ ਹਟ ਗਏ। ਟੂਣੇ ਟਾਮਣ ਸਾਨੂੰ ਚਲਾਕ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਦਾ ਸਾਧਨ ਜਾਪਣ ਲੱਗੇ। ਦੇਵੀ ਦੇਵਤੇ ਸਭ ਮਨ ਘੜਤ। ਅੱਧਾ ਨਾਸਤਿਕ ਤਾਂ ਮੈਂ ਓਦੋਂ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਹੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਤੇ ਫੇਰ ਬੀ. ਏ. ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਨੇ ਜਦੋਂ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਲੇਖ ਪੜ੍ਹਿਆ ਤਾਂ ਮੁੜ ਮੁੜ ਓਸੇ ਲੇਖ ਨੂੰ ਚਾਰ ਵਾਰੀ ਪੜ੍ਹਿਆ।
"ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਿਹੜਾ ਲੇਖ?"
"ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਅਗਿਆਨੀ ਹੋਏ ਕਿ ਨਹੀਂ? ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਲੇਖ, "ਮੈਂ ਨਾਸਤਿਕ ਕਿਉਂ ਹਾਂ, ਜਿਸ ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨ ਨੇ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹਿਆ। ਸਮਝੋ ਉਹ ਨੇ ਕੁਝ ਵੀ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹਿਆ।"
-"ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, "ਮੈਂ ਦੱਸਣ ਲੱਗਦਾ ਹਾਂ-"ਜਦ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ, ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ ਤੇ ਕਮੀਆਂ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਨੇ ਰੱਬ ਦੀ ਕਾਲਪਨਿਕ ਹੋਂਦ ਬਣਾ ਲਈ ਤਾਂ ਕਿ ਇਮਤਿਹਾਨੀ ਹਾਲਤ ਦਾ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਹੌਸਲਾ ਮਿਲੇ ਤਾਂ ਕਿ ਸਾਰੇ ਖਤਰਿਆਂ ਦਾ ਜਵਾਂ-ਮਰਦੀ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰ ਸਕੇ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਤੇ ਅਮੀਰੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਆਪਣੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ 'ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾ ਸਕੇ।" ਅੱਗੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ-"ਆਦਿ ਕਾਲ ਵਿਚ ਰੱਬ ਸੱਚੇ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਸਮਾਜ ਲਈ ਲਾਹੇਵੰਦ ਸੀ।" ਤੇ ਹੁਣ-"ਸਮਾਜ ਨੇ ਜਿਵੇਂ ਬੁੱਤ ਪੂਜਾ ਤੇ ਧਰਮ ਦੇ ਤੰਗ ਨਜ਼ਰ ਸੰਕਲਪ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈ ਲੜੀ ਸੀ, ਓਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਨਾ ਪੈਣਾ ਹੈ।"
-"ਤੇਰਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਨਹੀਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ?" ਤੁਹਾਡਾ ਅਗਿਆਨ ਸਵਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਮੈਂ ਠੋਕ ਵਜਾ ਕੇ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ-ਹਾਂ ਜਨਾਬ, ਇਹ ਰੱਬ ਰੁੱਬ ਤੁਸੀਂ ਨੇ ਕਦੇ ਆਪ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਰੱਬ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਨਾਂ ਐਂ। ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸਥਿਰ ਥੋੜ੍ਹਾ ਰਹੇ ਐ ਕਦੇ।"
ਤੁਸੀਂ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਆਖ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਦਲੀਲਾਂ ਦੇ ਢੇਰ ਹਨ। ਪਰ ਮੈਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਦਲੀਲਾਂ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦਾ। ਮੇਰਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਰੱਬ ਨਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਮਨੁੱਖ ਹੈ, ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਜਿੰਨਾ ਖਿਝਣਾ ਸੀ, ਖਿਝ ਹਟੇ ਤੇ ਫੇਰ ਹੱਸ ਕੇ ਕਿਹਾ ਹੈ-"ਚੰਗਾ, ਤੂੰ ਆਪਣਾ ਲਤੀਫ਼ਾ ਸੁਣਾਅ।"
-"ਹਾਂ, ਲਤੀਫ਼ਾ ਸਮਝੋ, ਚਾਹੇ ਕੁਝ, ਪਰ ਮੈਂ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬੇਅਦਬੀ ਸਮਝਾਂਗਾ।"
-"ਓਏ ਚੱਲ, ਸ਼ੁਰੂ ਤਾਂ ਕਰ ਹੁਣ।"
ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ
67
