-"ਨਾ, ਨਾ, ਇਹ ਹੋ ਈ ਨ੍ਹੀ ਸਕਦਾ।"
-"ਤਾਂ ਫੇਰ ਹੁਣ ਨਾ ਮੋੜਿਓ, ਆਹ ਲਓ, ਐਨੇ ਕੁ ਤਾਂ ਲੈ ਲੋ।" ਨਿਰਭੈ ਨੇ ਪੰਜ ਨੋਟ ਵੱਖਰੇ ਕੱਢ ਲਏ।
-"ਬਈ ਨਿਰਭੈ, ਮੈਂ ਚਲਦਾਂ ਫੇਰ। ਤੂੰ ਵੀਹ ਵੀ ਨਾ ਦੇਹ।"
ਮਾਸਟਰ ਜੰਗੀਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਫੇਰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀ ਆਈ, ਉਹ ਨੇ ਸੌ ਰੁਪਿਆ ਮਨਜ਼ੂਰ ਕਰ ਲਿਆ। ਪਰ ਉਹ ਦੇ ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਮੁੜ੍ਹਕਾ ਸੀ। ਪੁੱਛਣ ਲੱਗਿਆ-"ਤੂੰ ਇਹ ਕੰਮ ਕਦੋਂ ਦਾ ਕਰ ਰਿਹੈਂ?" -"ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਜੀ ਪੰਜ ਸਾਲ ਹੋ 'ਗੇ।"
-"ਕੀ ਗੱਲ, ਤੂੰ ਏਸ ਰਾਹ ਕਿਵੇਂ ਪੈ ਗਿਆ? ਤੂੰ ਤਾਂ ਬੜਾ ਸਾਊ ਮੁੰਡਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ।"
-"ਸਾਊਆਂ ਨੂੰ ਕੌਣ ਪੁੱਛਦੈ, ਮਾਸਟਰ ਜੀ। ਸਾਊ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਤਾਂ ਭੁੱਖਾ ਮਰਦਾ। ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਸੀ. ਕਰਨ ਪਿੱਛੋਂ ਵੀ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਤਾਂ ਕਿਧਰੇ ਮਿਲਿਆ ਨਾ। ਹੋਰ ਕੀ ਕਰਦਾ ਜੀ ਫੇਰ?"
-"ਤੈਨੂੰ ਡਰ ਨ੍ਹੀ ਲਗਦਾ?"
-"ਡਰਨਾ ਕੀਹਤੋਂ ਜੀ। ਐੱਮ. ਐੱਲ. ਏ. ਸਾਅਬ ਆਪਣੇ ਐ, ਥਾਣੇਦਾਰ ਆਪਣਾ ਐ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੈ।"
ਮਾਸਟਰ ਜੰਗੀਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਛੱਬੀ-ਸਤਾਈ ਸਾਲ ਦੀ ਸਰਵਿਸ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਉਹ ਪੁਰਾਣੇ ਵਖ਼ਤਾਂ ਨਾਲ ਹੁਣ ਦੇ ਵਖ਼ਤ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲੱਗਿਆ ਤੇ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਕੇ ਨਿਰਭੈ ਸਿੰਘ ਵੱਲ ਹੱਥ ਵਧਾਇਆ।
ਨਿਰਭੈ ਸਿੰਘ ਉਹ ਨੂੰ ਵੀਹੀ ਦੇ ਮੋੜ ਤੱਕ ਵਿਦਾ ਕਰਨ ਆਇਆ।
ਮਾਸਟਰ ਜੰਗੀਰ ਸਿੰਘ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਦੂਜੇ ਦੋ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਨਹੀਂ ਗਿਆ। ਸਿੱਧਾ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਚੱਲ ਪਿਆ। ਸੂਏ ਦੀ ਪਟੜੀ ਪੈ ਕੇ ਉਹ ਸਾਈਕਲ ਦੇ ਪੈਡਲ ਮਾਰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਡੂੰਘੀ ਸੋਚ ਵਿਚ ਡੁੱਬਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ...ਨਿਰਭੈ ਹੋਰ ਕੀ ਕਰਦਾ ਫੇਰ? ਏਸ ਨਜ਼ਾਮ ਵਿਚ ਉਹ ਇਹੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ।
76
ਰਾਮ ਸਰੂਪ ਅਣਖੀ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ
