ਰੋਟੀ-ਟੁੱਕ ਦਾ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਮੁਕਾ ਕੇ ਨਿਹਾਲੋ ਨੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਦੋ ਮੰਜੇ ਡਾਹੇ ਤੇ ਬਿਸਤਰੇ ਵਿਛਾ ਕੇ ਦੋਵੇਂ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੂੰ ਇਕ ਮੰਜੇ 'ਤੇ ਇਕੱਠੇ ਪੈ ਜਾਣ ਲਈ ਆਖਿਆ ਗੋਦੀ ਵਾਲੀ ਕੁੜੀ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਡੇਹ ਮੇਜੇ 'ਤੇ ਸੌਂ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਗੋਲੇਵਾਲੇ ਮੰਜੇ 'ਤੇ ਪਾ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜੁੱਲੀ ਵੀ ਝਾੜ ਲਈ ਤੇ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਓਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਚੁੱਕ ਕੇ ਆਪਣੇ ਮੰਜੇ 'ਤੇ ਪਾ ਦਿੱਤੇ। ਮੰਜੇ ਤੇ ਪਏ ਦੋਵੇਂ ਮੁੰਡੇ ਨਿੱਕੀਆਂ ਨਿੱਕੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ਛਾਬੇ ਵਿੱਚ ਪਈਆਂ ਪੋਣੇ ਚ ਵਲ੍ਹੇਟ ਕੇ ਰੱਖੀਆਂ ਰੋਟੀਆਂ ਉਸ ਨੇ ਗਿਣੀਆਂ, ਸੱਤ ਸਨ। ਦੋ ਰੋਟੀਆਂ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ’ਤੇ ਰੱਖ ਲਈਆਂ, ਪੰਜ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੋਣਗੀਆਂ। ਬੁਰਕੀ ਤੋੜ ਕੇ ਕੂੰਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਗੰਢਿਆਂ ਦੀ ਚਟਣੀ ਉਸ ਨੇ ਰੋਟੀਆਂ ’ਤੇ ਧਰ ਲਈ ਤੇ ਖਾਣ ਲੱਗੀ। ਦੋ ਬੁਰਕੀਆਂ ਹੀ ਅੰਦਰ ਲੰਘਾਈਆਂ ਸਨ ਕਿ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦੇ ਤਖ਼ਤੇ ਖੜਕੇ। ਉਸ ਨੇ ਕੰਨ-ਵੜ੍ਹਿਕਾ ਲਿਆ, ਕਿਤੇ ਓਹੀ ਨਾ ਹੋਵੇ? ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਤਖ਼ਤੇ ਫਿਰ ਖੜਕੇ। ਰੋਟੀਆਂ ਨੂੰ ਕੰਗਣੀ ਵਾਲੀ ਖਾਲੀ ਗੜਵੀ 'ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੋਲਿਆ, ਗਵਾਂਢੀਆਂ ਦਾ ਡੱਬੂ ਕੁੱਤਾ ਪੂਛ ਹਿਲਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਬਿੰਦ ਉਸ ਦੇ ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਬੇਮਲੂਮੀ ਜਿਹੀ ਮੁਸਕਾਣ ਆਈ ਤੇ ਉਹ ਬੁੜਬੜਾਈ,'ਪੁੱਤ ਪਿਟਿਆਂ ਦਾ..' ਜਦ ਕਦੇ ਡੱਬੂ ਬਾਹਰ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਦੂਜੇ ਘਰਾਂ ਦੇ ਤਖ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਟੱਕਰਾਂ ਮਾਰਦਾ ਫਿਰਦਾ।
ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਦੇ ਵੱਟੇ ਕੋਲ ਬੈਠ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਰੋਟੀ ਖਾ ਲਈ ਤੇ ਫਿਰ ਚੁੰਨੀ ਦੇ ਪੱਲੇ ਨਾਲ ਤੌੜੇ ਦਾ ਗਲ ਨਿੰਵਿਆ ਕੇ ਗੜਵੀ ਭਰੀ ਤੇ ਓਕ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਪੀਣ ਲੱਗੀ। ਰੋਟੀਆਂ ਵਾਲਾ ਛਾਬਾ ਚੁੱਕ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਆਟੇ ਵਾਲੀ ਪਰਾਤ ਥੱਲੇ ਧਰ ਦਿੱਤਾ।ਚਟਣੀ ਦਾ ਲਿਬੜਿਆ ਕੁੰਡਾ ਪਰਾਤ 'ਤੇ ਮੂਧਾ ਮਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਕ ਬਿੰਦ ਉਸ ਨੇ ਸੋਚਿਆ-ਚਟਣੀ ਦੇਖ ਕੇ ਅੱਜ ਵੀ ਨਾ ਕਿਤੇ ਝੱਜੂ ਪਾ ਬੈਠੇ।
ਗੇਲਾ ਸ਼ਰਾਬ ਤਾਂ ਨਿੱਤ ਹੀ ਪੀਂਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਜਦ ਕਦੇ ਢਾਣੀ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਕੇ ਪੀਣ ਲੱਗਦਾ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਹਨੇਰੇ ਹੋਏ ਘਰ ਮੁੜਦਾ। ਰੋਟੀ ਨਾਲ ਜੇ ਕੋਈ ਸਬਜ਼ੀ ਜਾਂ ਦਾਲ ਨਾ ਮਿਲਦੀ ਤਾਂ ਨਿਹਾਲੋ ਨੂੰ ਗਾਲਾਂ ਦੇਣ ਲੱਗਦਾ। ਮੂਹਰਿਓਂ ਉਹ ਕੋਈ ਜਵਾਬ ਕਰਦੀ ਤਾਂ ਲੱਤ-ਮੁੱਕੀ ਨਾਲ ਕੁੱਟ ਧਰਦਾ। ਰੋ ਧਸਿਆ ਕੇ ਉਹ ਚੁੱਪ ਕਰ ਰਹਿੰਦੀ ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਅਛਨੇ-ਪਛਨੇ ਕਰਨ ਲੱਗਦੀ।
ਗੇਲੇ ਦੇ ਦੋ ਭਰਾ ਉਸ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸਨ।ਉਹ ਇਕੱਲਾ ਅੱਡ ਸੀ ਤੇ ਵੱਡੇ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਰੋਟੀ ਇੱਕ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਬਹੁਤ ਚਿਰ ਪਹਿਲਾਂ ਮਰ ਗਈ ਸੀ ਤੇ ਫਿਰ ਜਦ ਪਿਓ
ਪੈਰ ਦੀ ਜੁੱਤੀ
105
