‘ਜੇ ਬੁੜ੍ਹੇ ਦਾ ਹਕਾਮਾ ਈ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਜਹੇ ਜੇ ਫੁੱਲ ਗੰਗਾ ਜਾ ਕੇ ਪਾ ’ਤੇ, ਜਹੇ ਜੇ ਰਜਾਦੀਆਣੇ ਟੋਭੇ `ਚ ਤੇਰ 'ਤੇ।’ ਗੱਜਣ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਰੋਜ਼ ਵਾਂਗ ਪਾਡੀਆਂ ਮਾਰਨੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ।
ਫੇਰ ਦੱਸਿਆ- 'ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪਿਓ ਦਾ ਹਕਾਮਾ ਕੀਤਾ, ਪੂਰਾ ਹਜ਼ਾਰ ਲਾ ’ਤਾ। ਹਜ਼ਾਰ ਤਾਂ ਠੀਕਰੀਆਂ ਮਸ੍ਹਾਂ ਕੱਠੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ। ਘਰ-ਘਰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ, ਬਈ ਗੱਜਣ ਦਾ ਪਿਓ ਮਰਿਐ।'
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਕਈ ਗੱਲਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਓ ਦੇ ਹਕਾਮੇ ਦੀਆਂ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ- ਕਿੰਨੇ ਲੱਡੂ ਪੱਕੇ, ਕਿੰਨੇ ਕੜਾਹੇ ਚੌਲਾਂ ਦੇ ਨਿਕਲੇ ਤੇ ਗਦੌੜੇ ਲਈ ਕਿੰਨੇ ਮਣ ਖੰਡ ਲੱਗੀ।
ਗੱਜਣ ਸਿੰਘ ਦੇ ਗਵਾਂਢ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮੈਨੂੰ ਰਹਿੰਦੇ ਨੂੰ ਦੋ ਸਾਲ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਉਹ ਦੇ ਕੋਲ ਦਸ ਘੁਮਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ਸੀ। ਵਾਹੀ ਉਹ ਆਪ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰਦਾ। ਹਿੱਸੇ ਤੇ ਜਾਂ ਠੇਕੇ ’ਤੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਹਰ ਸਾਲ ਦੇ ਛੱਡਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਮੁੰਡਾ ਸੀ, ਜਿਹੜਾ ਬੀ. ਏ. ਤੱਕ ਪੜ੍ਹ ਗਿਆ ਸੀ ਤੇ ਹੁਣ ਬੀ. ਐੱਡ ਕਰਕੇ ਮਾਸਟਰ ਵੀ ਲੱਗ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੁੰਡਾ ਵਿਆਹਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਮਹਿੰਗਾਈ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦਾ ਆਪਣਾ ਢਿੱਡ ਮਸ੍ਹਾਂ ਪੂਰਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਨਵਾਂ ਨਵਾਂ ਵਿਆਹ। ਮੁੰਡੇ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਆਪਣੇ ਪਿਓ ਨੂੰ ਵੀ ਕੁਝ ਭੇਜ ਸਕੇ। ਆਪਣੇ ਪਿਓ ਦੀਆਂ ਫੜ੍ਹਾਂ ਤੇ ਚੱਕਵੇਂ ਖ਼ਰਚ ਤੋਂ ਖਿਝ ਕੇ ਉਹ ਕਦੇ ਕਦੇ ਹੀ ਪਿੰਡ ਆਉਂਦਾ। ਐਡੀ ਦੂਰੋਂ ਆਉਣਾ ਕਿਹੜਾ ਸੌਖੀ ਗੱਲ ਸੀ। ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਆਉਣ ਨਾਲ ਪੰਜ ਰੁਪਈਆਂ ਨੂੰ ਥੁੱਕ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਗੱਜਣ ਸਿੰਘ ਦੀ ਉਮਰ ਉਸ ਵੇਲੇ ਸੱਠ ਸਾਲ ਨੂੰ ਟੱਪੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਪੰਦਰਾਂ ਵੀਹ ਸਾਲ ਤੋਂ ਉਹ ਫ਼ੀਮ ਦਾ ਆਦੀ ਸੀ। ਭਾਵੇਂ ਸਰਕਾਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਫ਼ੀਮ ਦੀ ਉਦੋਂ ਮਨਾਹੀ ਸੀ, ਪਰ ਉਹ ਤਿੰਨ ਤੋਲੇ ਆਪਣਾ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਖ਼ਰਚ ਕਿਤੋਂ ਨਾ ਕਿਤੋਂ ਪੂਰਾ ਕਰ ਹੀ ਲੈਂਦਾ। ਮੁੰਡਾ ਕਦੇ ਜੇ ਪਿੰਡ ਆਉਂਦਾ ਤਾਂ ਬਾਪੂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਲੱਗਦਾ- 'ਬਾਪੂ, ਜ਼ਮਾਨਾ ਬਹੁਤ ਮਾੜਾ ਆ ਗਿਆ। ਮੇਰੇ ਕੰਨੀਂ ਵੀ ਕੁਸ਼ ਸੋਚ।’ ਤਾਂ ਗੱਜਣ ਚਾਰੇ ਪੈਰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਉਸ ’ਤੇ ਵਰ੍ਹ ਪੈਂਦਾ- 'ਓਏ, ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਕੋਈ ਬਦਨਾਮੀ ਤਾਂ ਨੀਂ ਖੱਟ ’ਤੀ। ਤੈਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾ ਤਾ, ਵਿਆਹ ’ਤਾ, ਹੁਣ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਮੱਤਾ ਦੇਣ 'ਆਲਾ ਆ ਗਿਆ। ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਜੰਮਿਐ ਕਿ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਜੰਮਿਐ?' ਮੁੰਡਾ ਚੁੱਪ ਵੱਟ ਲੈਂਦਾ, ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਸੋਚ ਕੇ ਬੁੜ੍ਹਾ ਕਦੇ ਤਾਂ ਮਰੇਗਾ ਹੀ।
ਗੱਜਣ ਸਿੰਘ
123
