ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਆਪਣਾ ਨਵਾਂ ਚਿੱਤਰ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹ ਸਵੇਰੇ ਚਾਰ ਵਜੇ ਉੱਠਦਾ। ਚਾਹ ਆਪ ਬਣਾਉਂਦਾ। ਫਲੱਸ਼ ਜਾਂਦਾ, ਬੁਰਸ਼ ਕਰਦਾ ਤੇ ਬਿਨਾਂ ਨ੍ਹਾਤੇ-ਧੋਤੇ ਕੈਨਵਸ ਅੱਗੇ ਆ ਬੈਠਦਾ। ਸੰਗਮਰਮਰ ਦੀ ਤਿਕੋਣੀ ਟੁਕੜੀ 'ਤੇ ਟਿਊਬਾਂ ਦੇ ਰੰਗ ਕੱਢਦਾ। ਉਹ ਦਾ ਬੁਰਸ਼ ਕੈਨਵਸ ’ਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਚੱਲਦਾ। ਕਦੇ ਉਹ ਖੜ੍ਹਾ ਹੁੰਦਾ, ਕਦੇ ਸਟੂਲ ਲੈ ਕੇ ਬੈਠ ਜਾਂਦਾ। ਕਦੇ ਦੂਰ ਖੜ੍ਹ ਕੇ ਬਣ ਰਹੇ ਚਿੱਤਰ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਗਦਾ। ਕੁਝ ਨਵਾਂ ਸੋਚਦਾ ਤੇ ਕਿੰਨਾ-ਕਿੰਨਾ ਚਿਰ ਸੋਚਦਾ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ। ਉਹ ਦੇ ਜ਼ਿਹਨ ਵਿੱਚ ਚਿੱਤਰ ਦੀ ਜੋ ਆਕ੍ਰਿਤੀ ਹੁੰਦੀ, ਉਹ ਕੈਨਵਸ ’ਤੇ ਉੱਘੜਦੀ ਨਾ ਦਿਖਦੀ। ਉਹ ਦੁਬਾਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਬੁਰਸ਼ ਦੀਆਂ ਛੋਹਾਂ ਲਾਉਣ ਲੱਗਦਾ।
ਕਮਰੇ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਕਰਨ ਆਈ ਚੰਮੇਲੀ ਆਪਣੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਲਵਾ ਜਾਂਦੀ। ਉਹ ਥਕੇਵਾਂ ਲਾਹੁਣ ਲਈ ਕਮਰੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦਾ, ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਦੌੜ ਰਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਉਹ ਨੂੰ ਤਰੋਤਾਜ਼ਾ ਕਰ ਜਾਂਦੀ ਤੇ ਦੂਰ ਕਿਤੇ ਰਾਮਧਨ ਕਿਆਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਝੁਕਿਆ ਦਿੱਸਦਾ। ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਰੁੱਝਿਆ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਬਹਾਦਰ ਨਾਸ਼ਤੇ ਲਈ ਆਖ ਜਾਂਦਾ।
ਇਹ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਦਾ ਚਿੱਤਰ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਕਾਲੇ ਕੇਸ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਸਨ ਤੇ ਮਿੱਟੀ ਘੱਟੇ ਨਾਲ ਲਿੱਬੜੇ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਲਝੇ ਹੋਏ। ਨੌਜਵਾਨ ਦਾ ਅੱਧਾ ਚਿਹਰਾ ਦਿੱਸਦਾ। ਕੰਨ, ਅੱਧੀ ਕੁ ਅੱਖ ਤੇ ਛੋਟੀਆਂ-ਛੋਟੀਆਂ ਦਾੜ੍ਹੀ-ਮੁੱਛਾਂ ਚਿਹਰੇ ਦੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਦੀਆਂ। ਅੱਧੇ ਕੁ ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਗੁੱਸੇ ਦੀਆਂ ਤਿਉੜੀਆਂ। ਇੱਕ ਅੱਖ ਦਾ ਅਕਾਰ ਪੂਰਾ ਨਾ ਦਿੱਸਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਉਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿੱਦਤ ਦਾ ਰੋਹ ਸੀ। ਨੌਜਵਾਨ ਦੀ ਨੰਗੀ ਪਿੱਠ 'ਤੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਨ, ਜਿਵੇਂ ਤਰਬੂਜ਼ ਦੀਆਂ ਫਾੜੀਆਂ।
ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਦੀ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਹੂਰੀ ਤਾਂ ਸੀ ਹੀ, ਬਾਹਰ ਉਹ ਉਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਉੱਘਾ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਚਿੱਤਰ ਦੇਖਣ ਲੱਗੋ ਤਾਂ ਦੇਖਦੇ ਹੀ ਚਲੇ ਜਾਓ। ਉਹ ਦਾ ਚਿੱਤਰ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਲੱਗਦਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਦਰਸ਼ਕ ਬੁੱਤ ਬਣਿਆ ਖੜ੍ਹਾ ਹੁੰਦਾ। ਉਹ ਦਾ ਬਣ ਰਿਹਾ ਚਿੱਤਰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਲੋਕ ਉਹ ਦੀ ਕੋਠੀ ਤੁਰੇ ਆਉਂਦੇ। ਬਾਹਰੋਂ ਬਹੁਤ ਆਉਂਦੇ। ਉਹ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਰੋਕਦਾ-ਟੋਕਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸੁੰਦਰ ਬਨਸਪਤੀ ਸ਼ਰ੍ਹੇਆਮ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚੋਂ ਉੱਗਦੀ ਹੈ। ਕਲਾ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਚੋਰੀ-ਚੋਰੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਗੱਦੇਦਾਰ ਕੁਰਸੀਆਂ ਲੱਗੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ। ਉਹ ਕੈਨਵਸ ’ਤੇ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ, ਦਰਸ਼ਕ ਚੁੱਪ-ਚਾਪ ਕੁਰਸੀਆਂ 'ਤੇ ਆ ਕੇ ਬੈਠਦੇ। ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਭੁੱਖ ਮਿਟਾ ਕੇ ਤੁਰ ਜਾਂਦੇ। ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਵੱਲ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰਦਾ। ਦੁਆ-ਸਲਾਮ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ। ਪਰ ਉਹ ਦਾ ਖ਼ਾਸ ਧਿਆਨ ਕੈਨਵਸ ਤੇ ਹੀ ਕੇਂਦਰਤ ਰਹਿੰਦਾ। ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਵੱਲ ਤਾਂ ਉਹ ਓਦੋਂ ਹੀ ਦੇਖਦਾ, ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਨਵੀਂ ਸਿਗਰਟ ਸੁਲਗਾਉਣੀ ਹੁੰਦੀ ਜਾਂ ਪਾਨ ਦਾ ਬੀੜਾ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣਾ ਹੁੰਦਾ।
ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਮ ਦੀ ਚਾਹ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਚਾਹ ਦਾ ਕੱਪ ਪੀਤਾ, ਬਾਥਰੂਮ ਗਿਆ ਤੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਕੈਨਵਸ ਸਾਹਮਣੇ ਬੈਠ ਗਿਆ। ਬੁਰਸ਼ ਚੁੱਕਿਆ, ਇੱਕ-ਦੋ ਛੋਹਾਂ ਲਾਈਆਂ, ਸਵਿੱਤਰੀ ਜਿਵੇਂ ਉਸ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਖੜ੍ਹੀ ਹੋਵੇ-ਮੁਸਕਰਾਉਂਦੀ
76
ਰਾਮ ਸਰੂਪ ਅਣਖੀ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ
