ਵਾਲੇ ਦੇ ਤੇਵਰ ਢਿੱਲੇ ਪੈ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਸਵਾਮੀ ਆਪਣੇ ਮੱਥੇ ਦੇ ਟਿੱਕੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਉਸਦਾ ਵੀ ਤਿਲਕ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਾਰੇ ਚਰਮ ਸੀਮਾ ’ਤੇ ਹਨ। ਪੁਲੀਸ ਵਾਲਾ ਵਹਿਸ਼ੀਆਨਾ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਚੀਖਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਮੁਸਲਮਾਨ ਨੌਜਵਾਨ ਨੂੰ ਖਿੱਚ ਕੇ ਮੂਹਰੇ ਸੁੱਟ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਭੀੜ ਵਿੱਚੋਂ ਬਰਛੀ ਲੈ ਕੇ ਉਸ ’ਤੇ ਵਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਾਹਰੇ ਰੁਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੰਨਾਟਾ! ਪੁਲੀਸ ਵਾਲੇ ਦੇ ਮੂੰਹ ’ਤੇ ਖੂਨ ਦੇ ਛਿੱਟੇ ਹਨ। ਭੀੜ ਮੂੰਹ ਮੋੜ ਕੇ ਖੜਦੀ ਹੈ, ਸਵਾਮੀ ਦਾ ਮੂੰਹ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨ ਵਿਚਾਲੇ ਪਿਆ ਤੜਪਦਾ ਹੈ।)
ਆਵਾਜ਼
(ਪੁਲੀਸ ਵਾਲਾ ਮੂੰਹ ਲੁਕੋਂਦਾ ਹੋਇਆ ਪਿਛਲੇ ਪਾਸੇ ਨੂੰ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੋ ਲੋਕ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਘਸੀਟਦੇ ਹੋਏ ਖੂੰਝੇ ਲਿਜਾ ਕੇ ਸੁੱਟ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਸਵਾਮੀ ਨੂੰ ਫ਼ੋਨ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਮੂਕ ਗੱਲਬਾਤ ਪਿੱਛਿਓਂ ਜੰਗ ਨਗਾੜੇ 'ਤੇ ਹੂ ਹੂ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਾਕੀ ਥੋੜ੍ਹਾ ਚੁਕੰਨੇ ਹੁੰਦੇ ਨੇ।)
ਸਵਾਮੀ
(ਨਗਾੜੇ ਦੀ ਉਸੇ ਜੰਗੀ ਧੁਨ ’ਤੇ ਮੁਸਲਿਮ ਟੋਪੀਆਂ ਪਾਈ ਕੁਝ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਨਕਾਬਪੋਸ਼ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੁਗਲ ਫ਼ੌਜ ਵਾਲੀਆਂ ਵਰਦੀਆਂ ਪਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਮੰਚ 'ਤੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮੰਚ ਦੇ ਖੂੰਜੇ 'ਚ ਪਈ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਮੁੜ ਧੂਹ ਕੇ ਮੰਚ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਲੈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਤੇ ਲਾਸ਼ ਦੁਆਲੇ ਚੱਕਰ ਲਾਂਦੇ ਹਨ। ਲਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਥੋੜੀ ਹਰਕਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਉਹ ਉਠ ਨਹੀਂ ਪਾਂਦੀ। ਨਕਾਬਪੋਸ਼ ਵਾਪਿਸ ਮੁੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਲਾਸ਼ ਉੱਥੇ ਪਈ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਗਰਭਵਤੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਔਰਤ ਹਫ਼ਦੀ ਹੋਈ ਮੰਚ 'ਤੇ
92:: ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੇ ਹੋਰ ਨਾਟਕ
