'ਸੇਵਾ ਕਰਤ ਹੋਇ ਨਹਿਕਾਮੀ, ਤਿਸ ਕੋ ਹੋਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਵਾਮੀ।।'
ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ (ਮਹਲਾ 5 ਸੁਖਮਨੀ ਪਉੜੀ)
ਇਸ ਸਮੇਂ ਗੁਰੂ ਹਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਸੇਵਾ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਦੀਨ ਦੁਖੀਆਂ ਤੇ ਗਰੀਬ ਬੇ ਸਹਾਰਾ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਹੱਲ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਦਿਲ ਜਿੱਤ ਲਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵੱਲ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਤੇ ਲੋਕ ਰਾਮ ਰਾਇ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋ ਗਏ। ਉਹ ਗੁਰੂ ਹਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਮੁਰੀਦ ਹੋ ਗਏ। ਇਸ ਬਦਲਾਅ ਆਉਣ ਕਰਕੇ ਰਾਮ ਰਾਇ ਤੇ ਉਸਦੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਮਸੰਦਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਆਰਥਿਕ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ। ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਪੱਕੇ ਵੈਰੀ ਬਣ ਗਏ। ਹੁਣ ਉਹ ਘਟੀਆ ਹਰਕਤਾਂ 'ਤੇ ਉਤਰ ਆਏ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਨੂੰ ਢਾਹ ਲਾਉਣ ਲਈ ਇਹ ਗੱਲ ਫੈਲਾ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਗੁਰੂ ਹਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਗੰਦੇ ਗਰੀਬ ਤੇ ਦੀਨ ਦੁਖੀਆਂ ਦਾ ਗੁਰੂ ਹੈ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰਾਂ ਤੇ ਬੇਸਹਾਰਾ ਹੈ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਪੈਗੰਬਰ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕੀਤਾ ਕਿ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀਆਂ ਅਧਿਆਤਮਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ 'ਤੇ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੰਕੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗੁਰੂ ਹਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਕੋਲ 'ਸਿੱਧੀਆਂ' ਨਹੀਂ ਹਨ ਜਿਹੜੀਆਂ ਰਾਮ ਰਾਇ ਕੋਲ ਭਰਪੂਰ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਸਿੱਧੀਆਂ ਜਾਂ ਕਰਾਮਾਤਾਂ ਦਿਖਾਉਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਸਿੱਧ ਜਾਂ ਜੋਗੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਮਝੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਉਹ ਕਠਿਨ ਤਪੱਸਿਆ ਕਰਕੇ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਪੱਕੇ ਇਰਾਦੇ ਕਿ ਉਹ ਕਦੇ ਔਰੰਗਜੇਬ ਦਾ ਮੂੰਹ ਨਹੀਂ ਦੇਖਣਗੇ ਦਾ ਗਲਤ ਅਰਥ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲਾਉਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਸਿੱਧੀਆਂ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਹ ਦਿੱਲੀ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ। ਇਸ ਤਰਾਂ ਔਰੰਗਜੇਬ ਨੇ ਗੁਰੂ ਹਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਦੀਆਂ ਅਧਿਆਤਮਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸੰਤ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਲੈਣ ਲਈ ਰਾਜਾ ਜੈ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰੇ। ਸੂਰਜ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ-
"ਰਾਜਾ ਜੈ ਸਿੰਘ ਸੁਣੋ, ਮੈਂ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਗੁਰੂ ਹਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਮਿਲਣਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰੋ ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਧਾਰਮਿਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਲੈਣੀ ਹੈ।"
ਜੈ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ, 'ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਬਾਲ-ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਤੁਹਾਡੀ ਇੱਛਾ ਦੱਸ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡਾ ਹੁਕਮ ਪਹੁੰਚਾ ਦਿਆਂਗਾ।"
ਰਾਜਾ ਜੈ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਬੜੀ ਨਿਮਰਤਾ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਹਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ। ਰਾਜੇ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬੇਵਸੀ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ
121
